رئیس اداره اشتغال اتباع خارجی
اداره کل کار خراسان رضوی
در گفت و گو با رصد:
تعداد بازدید : 0
90هزار فرصت شغلی
در اختیار اتباع افغـان
بدون شک، کار و اشتغال پس از امنیت، مهمترین عامل مهاجرت اتباع افغانستانی به ایران است. به همین علت موضوع اشتغال اتباع خارجی، به خصوص اتباع افغانستانی و قوانین مربوط به آن، از اهمیت بالایی برخوردار است. حضور غیرقانونی تعداد زیادی از این افراد در کشور و لزوم نظارت جدی برای کنترل فعالیت آن ها و جلوگیری از تضییع حقوق افغانهایی که به صورت مجاز برای کار به ایران آمدهاند، این مسئله را از حساسیت بیشتری برخوردار میکند. علاوه براین ربیعی وزیر کار در اردیبهشت ماه امسال سخن از دو و نیم میلیون شغلی به میان آمورد که اغلب توسط افغانستانی هاانجام می گیرد و ایرانیان تمایلی به انجام آن ندارند و در صورت نبود این افراد این شغل ها خالی می ماند.مسئولیت نظارت و مدیریت اشتغال اتباع خارجی، برعهده وزارت کار است که از طریق ادارات اشتغال اتباع خارجی در مراکز اداری این وزارتخانه انجام می شود. به همین دلیل گفتوگویی با غلامرضا شعبانزاده، معاون اشتغال اتباع خارجی اداره کل کار، تعاون و رفاه اجتماعی خراسان رضوی داشتیم و از او درباره وضعیت اشتغال اتباع افغانستانی و نحوه اجرای قوانینی که در این حوزه به تصویب رسیدهاند، پرسیدیم. آنچه در پی میآید ماحصل این گفتوگوست.
اجازه بدهید بحث را با پرسشی درباره آمار و ارقام اشتغال اتباع افغانستانی شروع کنیم. در حال حاضر چه تعداد از این افراد در خراسان رضوی مشغول به کار هستند؟
اتباع افغانستانی که برایشان مجوز اشتغال صادر شدهاست، دو دستهاند. گروه نخست، افرادی هستند که تحت پوشش حمایتی کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد هستند و کارت «آمایش نو» را در اختیار دارند. ما بر اساس دستورالعملها و بخشنامههای وزارت کار، به این افراد مجوز اشتغال یکساله میدهیم. طرح صدور پروانه اشتغال برای این افراد از اول تیرماه سال پیش به اجرا در آمدهاست. تا پایان سال 1392، جمعاً 33 هزار و 859 نفر از دارندگان کارت آمایش نو به ما مراجعه کردهاند و ما برایشان پروانه اشتغال صادر کردهایم. از این گروه 6 هزار و 562 نفر مجوز اشتغال قبلی خود را تمدید کردهاند.
یعنی قبل از اجرای طرح، در ابتدای تیرماه سال گذشته، در مجموع 6 هزار و 562 نفر از اتباع افغان که دارای کارت آمایش نو بودهاند، مجوز اشتغال داشتهاند؟ دلیل این رشد سریع آماری چیست؟
نه، به این شکل نبودهاست. ما تا قبل از اجرای طرح حدود 38 هزار نفر ثبت نامی داشتیم. در دوره جدید تعدادی از این افراد، یعنی همان 6 هزار و 562 نفر، تصمیم گرفتند در شغل قبلی خود بمانند و پروانه اشتغال خود را تمدید کنند. توجه داشته باشید که بر اساس قانون، هر یک از اتباع خارجی که بخواهد شغل یا کارفرما و یا کارگاهش را عوض کند، باید پروانه اشتغال جدید بگیرد. تمام این موارد صدور پروانه محسوب می شوند، نه تمدید. به همین دلیل ملاحظه میکنید که آمار نسبتاً بالاست.
این افراد باید تمام مراحل را دوباره از ابتدا طی کنند؟
بله، همینطور است. جمع این دو مقدار نشان میدهد که حدود 39 هزار نفر با کارت آمایش موفق به دریافت پروانه اشتغال یکساله شدهاند. گروه دوم کسانی هستند که ویزای سه ماهه برای اقامت موقت در کشور گرفتهاند. این افراد وارد ایران شده و بعد از پایان مدت روادیدشان در ایران ماندهاند.
یعنی در ایران حضور غیرقانونی دارند؟
بله حضورشان غیرقانونیاست. دولت برای ساماندهی و شناسایی این افراد، یک پایگاه اینترنتی ایجاد کرد و از آن ها خواست تا ثبت نام کنند. تعدادی از این افراد پس از ثبت نام و صدور مجوزهای لازم، به دفاتر کفالت معرفی شدند. در سطح مشهد 17 دفتر کفالت داریم. دفاتر کفالت پس از ثبت نام این افراد به آن ها روادید سهماهه دادند و برای پروانه اشتغال به ما معرفی کردند و ما بر اساس ضوابط به این دسته از اتباع افغانستان پروانه اشتغال دادیم.
تعداد افراد این دسته چند نفر بوده است؟
در حدود 6 هزار و 812 نفر ثبتنام کردند و کارت اشتغال گرفتند. حال اگر این تعداد را با آمار مربوط به اتباع افغانستانی که کارت آمایش نو داشتهاند، جمع کنیم، رقمی حدود 46 هزار نفر خواهد شد. بنابراین میتوان گفت حدوداً 46 هزار تبعه خارجی شاغل، با اکثریت مطلق افغان، در سطح استان خراسان رضوی داریم.
آمارهای غیر رسمی چه میگویند؟ فکر میکنید چه تعداد اتباع افغانستانی در استان خراسان رضوی مشغول کار هستند؟
ما حدس میزنیم چیزی نزدیک به دو برابر این مقدار باشد.
یعنی شما معتقدید چیزی نزدیک به 90 هزار تبعه افغان در سطح استان خراسان رضوی مشغول کار هستند؟
بله، همینطور است.
بهتر است وارد مسائل حقوقی و قانونی مربوط به اشتغال اتباع خارجی شویم. ابتدا بفرمایید مسئولیت سازمانی شما و همکارانتان در این حوزه چیست؟
اداره ما بر اساس دستورالعملهای وزارت کار یا اداره کل اتباع خارجی در تهران، وظیفه دارد برای اتباع خارجی در رستههای شغلی اعلام شده از سوی این نهادها بر اساس ضوابط، پروانه اشتغال صادر کند.
این رستههای شغلی شامل چه حرفههایی می شوند؟
عموما مشاغل سخت و سنگین یدی مانند کارهای ساختمانی است. شاید 100% مجوزهای اشتغال ما جهت کسانی که کارت آمایش نو دارند، برای همین مشاغل صادر می شود. این افراد به ما مراجعه میکنند و ما بعد از رؤیت کارت شناسایی معتبر آن ها، برایشان مجوز اشتغال صادر میکنیم. البته این افراد افزون بر مدارک، باید مبلغی را هم به حساب خزانهداری واریز کنند.
این مبلغ در حال حاضر چقدر است؟
در سال 1392، جهت صدور کارت 145 هزار تومان و تمدید کارت 100 هزار تومان از اتباع خارجی اخذ می شدهاست. این مبلغ برای صدور پروانه یکساله است. البته این مبلغ مختص کسانی است که کارت آمایش نو دارند.
برخی از اتباع افغان به مشاغل صنفی و فروشندگی مشغول هستند. برای این موارد هم مجوزی صادر کردهاید؟ برخی از این افراد بدون اخذ پروانه و پرداخت عوارض اقدام به ایجاد کارگاههای زیر زمینی، در مشاغلی مانند کیف سازی، میکنند و چون هزینه کمتری پرداخت میکنند، محصول تولیدی را با قیمت کمتری به بازار میبرند و عملا فعالیت کارگاههای مجاز و فعال ایرانی را با مشکل رو به رو کردهاند.
خیر، اینها فاقد مجوزند. ما در سال گذشته حدود 1793 کارگاه و واحد صنفی را برای شناسایی افرادی که بدون مجوز به این مشاغل میپردازند، بازرسی کردهایم. در همین رابطه بازرسان ما 5074 نفر را شناسایی و به مقامات ذیربط معرفی کردهاند. متأسفانه بیش از 70% اتباع افغانستانی در شغلی غیر از حرفه درج شده در پروانه اشتغالشان فعالیت میکنند.
برای انتظام بخشیدن به این امر چه سیاستهایی را اتخاذ کردهاید؟
ما در سطح استان تیمهای گشت و بازرسی داریم. در این تیمها بازرس اداره کار، نماینده اداره اتباع خارجی استانداری و نیروی انتظامی عضویت دارند. در هفته سه روز برای بازدید نقاط مختلف اقدام میکنیم. در این بازرسیها، افراد غیر مجاز شناسایی و از فعالیت آن ها جلوگیری خواهد شد.
البته باید توجه داشته باشید که تنها افرادی که پروانه اشتغال ندارند، غیرمجاز نیستند. از نظر قانون، آن دسته از اتباع خارجی که به کاری غیر از شغل ذکر شده در مجوزشان مشغول هستند هم غیر مجاز محسوب می شوند.
با این افراد چه برخورد انتظامی صورت میگیرد؟
قطعاً جریمه می شوند و برخی از آن ها به اردوگاهها انتقال مییابند. البته کسانی که مجوز اشتغال دارند پس از اخذ تعهد و پرداخت جریمه آزاد می شوند؛ اما تحت نظر خواهند بود. معمولا بازدید هفتگی از محل فعالیت آن ها صورت میگیرد. ما این فعالیتها را بر اساس گزارشهای مردمی هم انجام میدهیم. شماره تلفن 7643730 آماده دریافت این گزارشهاست.
استحضار دارید که قانون کار، فصلی را به قوانین کار اتباع خارجی اختصاص دادهاست و در آن برای عدم رعایت ضوابط قانونی، جرایمی در نظر گرفته شدهاست. عدم رعایت قوانین و مقررات چه تبعاتی برای مهاجران افغان و کارفرمایان ایرانی دارد؟
آن دسته از اتباع خارجی که فاقد پروانه اشتغال هستند، اگر، خدای نکرده، با حادثهای روبهرو شوند، از هیچ نوع حمایتی برخوردار نخواهند بود. در حالی که دارا بودن مجوز اشتغال به آن ها این امکان را میدهد تا با مراجعه به مراجع قضایی شکایت کنند و حق و حقوقشان را بگیرند.
به عنوان نمونه میدانیم که برخی از کارگاههای ساختمانی دارای بیمه مسئولیت هستند. در صورتیکه یک کارگر خارجی فاقد مجوز در این کارگاهها دچار سانحه شود، بیمه جوابگوی آن شخص و خانوادهاش نخواهد بود. از طرف دیگر کارفرمایانی که از کارگران غیرمجاز استفاده کنند، سر و کارشان با مراجع قضایی است و جریمه خواهند شد.
آیا فکر میکنید که این روش توانستهاست مشکلات موجود را کم کند؟
در بعضی از موارد مؤثر بودهاست؛ اما در مجموع انتظارها را برآورده نمیکند.
یعنی به قوانینی با شدت عمل بیشتر نیاز داریم؟
نه، به نظر میرسد قانون فعلی به اندازه کافی شدت عمل دارد. ماده 181 قانون کار برای کارفرمایانی که موضوع اشتغال اتباع بیگانه را به هر شکلی، رعایت نکنند مجازات حبس از 91 تا 180 روز در نظر گرفته است؛ یعنی از سه ماه تا شش ماه مجازات حبس. با این وجود قضات هیچ وقت چنین مجازاتی را برای خاطیان در نظر نمیگیرند و به جریمه نقدی بسنده میکنند. به نظر من، ما در این بخش بیشتر نیازمند قاطعیت دستگاه قضایی هستیم تا تغییر و تدوین قانون جدید.
یکی از حقوق اتباع افغانستانی که به صورت قانونی وارد کشور می شوند و مجوز اشتغال دریافت میکنند، هدایت و راهنمایی برای یافتن شغل مورد نظر و مشغول شدن به حرفه تعیین شده برای کسب درآمد است. آیا تمهیداتی برای استقرار نمایندگان اداره شما در مرزها و مبادی ورودی کشور اتخاذ شدهاست تا با هدایت اتباع افغانستانی به شهرهای مختلف، هم مدیریت مناسبی روی توزیع نیروی کار آن ها داشته باشید و هم آن ها را دچار سرگردانی نکنید؟
نه، متأسفانه چنین نیروهایی را در مرز مستقر نکردهایم و تا جایی که من میدانم برنامهای هم برای انجام آن نداریم. با این حال پیشنهاد بسیار خوب و مفیدی است و میتواند در تسهیل روند اجرایی وظایف ما تأثیر بسزایی داشته باشد.
برخی اعتقاد دارند که کارگران افغان به کارهایی اشتغال دارند که کارگران ایرانی انجام آنها را برعهده نمیگیرند. این موضوع چقدر صحت دارد؟
این حرف ابداً صحیح نیست. کافی است به کارگاههایی که مشاغل سنگین و سخت دارند، مانند کورهپزخانهها مراجعه کنید، آنگاه خواهید دید که در آنجا کارگر ایرانی به لحاظ بازدهی و تلاش تفاوتی با کارگر افغان ندارد.
این مسئله که کارگران ایرانی اهل کار در برخی مشاغل نیستند، سخن افرادی است که درصددند با سوءاستفاده از شرایط خاص کارگران افغانی، با استفاده بیشتر از آنها حقوق کمتری را پرداخت کنند. طرز تفکر اشتباهی که افزون بر تخلف آشکار، به مسئله بیکاری جوانان ایرانی دامن میزند.