پیش بینی «سازمان بین المللی مهاجرت» درباره افغانستان در گزارش 2014
تعداد بازدید : 0
موجهای جدید مهاجرت در راهاند
این بار با دلایل قومی
مطلب پیشرو بخشی از گزارش «سازمان بینالمللی مهاجرت» با موضوع افغانستان است که در سال 2014 منتشر شده. سازمان بینالمللی مهاجرت یک سازمان بینالمللی بین دولتی است که مقر اصلی آن در ژنو سوئیس قرار دارد و در سال 1951 با نام «کمیته بین دولتی مهاجران اروپایی» و با هدف کمک به جنگزدگان جنگ جهانی دوم تشکیل شدهاست. در این سازمان هماکنون 155 کشور عضو اصلی، از جمه ایران و افغانستان و 11 کشور عضو ناظر هستند و 8400 نفر درآن مشغول بهکارند. سازمان بینالمللی مهاجرت در چهار حوزه مدیریت مهاجرت، مهاجرت و توسعه، نظم بخشیدن به مهاجرت و رسیدگی به مهاجرت اجباری به فعالیت میپردازد، برای نمونه، این سازمان انتخابات 2004 افغانستان و 2005 عراق را برای مهاجران این کشورها برگزار کرده است.
با توجه به آنکه در گزارش مهاجرت سازمان ملل اشاره خاصی به افغانستان نشدهبود، در ادامه این مقاله از گزارش اختصاصی "سازمان بینالمللی مهاجرت" (International Organization for Migration) در مورد افغانستان که در ژانویه 2014 تهیه شده استفاده کردهایم.
راهبرد اساسی افغانها برای بقا در 35 سال گذشته مهاجرت بودهاست، از زمان کودتای کمونیستی در آوریل 1978 تا به امروز، همزمان با پیدایش و فروکش هر بحران و نزاعی در افغانستان، افراد زیادی از این کشور مهاجرت کرده و یا دوباره به موطن خود بازگشتهاند.
به عبارت دیگر، ده میلیون افغان یا یک نفر از هر سه افغان طی این مدت مهاجرت را تجربه کردهاند. نیمه دوم دهه 1990 بیشترین مهاجر افغان را (افزون بر شش میلیون نفر) به خود دیده است که عمده آنها در ایران و پاکستان ساکن بودند. بر اساس آمار کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل، هماکنون آمار مهاجران افغان حاضر در پاکستان و ایران به ترتیب 1.000.000 و 1.400.000 نفر میباشد.
داخل افغانستان هم اوضاع پیچیده است؛حدود بیست درصد جمعیت کنونی این کشور مهاجران بازگشته به کشور هستند، یک سیاُم جمعیت در داخل کشور آواره است و میلیونها نفر از مناطق روستایی به شهری مهاجرت کردهاند.
بر اساس آمار کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل، 74.000 نفر در اردوگاههای مستقر در افغانستان به ویژه در جنوب این کشور زندگی میکنند؛ به تازگی، افراد زیادی بر اثر درگیریها به ویژه در جنوب، شرق و غرب افغانستان آواره شدهاند؛ شمار این آوارگان در شمال و مرکز این کشور نیز در حال افزایش است، کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل آمار افراد یاد شده را در دسامبر 2013، 631.286 نفر یاد کردهاست.
کمیساریای عالی پناهندگان با حمایت دولتهای افغانستان، ایران، پاکستان و همچنین کشورهای کمککننده به افغانستان برنامهای سه بخشی را برای آورگان افغان تدوین کردهاست. سه بخش این برنامه عبارت است از "بازگشت داوطلبانه"، "فراهم ساختن شرایط استقرار دوباره در افغانستان" و "کمک به کشورهای میزبان مهاجران".
مراکز دولتی ایران که مسوول رسیدگی به مهاجران افغان هستند عبارتند از "اداره کل امور اتباع و مهاجران خارجی" وابسته به وزارت کشور، "وزارت آموزش و پرورش"، "وزارت بهداشت"، "سازمان تامین اجتماعی" و "سازمان آموزش فنی و حرفهای".
بر اساس گزارش کمیساریای عالی پناهندگان، دولت جمهوری اسلامی ایران خدمات درمانی، تحصیلی، کلاسهای سوادآموزی برای کودکان بازمانده از تحصیل و دسترسی به بازار کار را به مهاجران ارائه میکند، البته تورم بسیار بالا در ایران باعث افزایش سرسامآور هزینههای زندگی از قبیل غذا، درمان، آموزش و دیگر نیازهای اساسی شده و در نتیجه، ارائه خدمات را با مشکل روبرو کردهاست. در حال حاضر، حدود 24 درصد مهاجران ثبتنام شده آسیبپذیر محسوب میشوند و شرایط یاد شده مدام بر این تعداد میافزاید.
دولت ایران بر خلاف پاکستان به قانونی ساختن حضور مهاجران غیرقانونی افغان روی آورده است، بر این اساس، دولت این کشور برای مهاجران یاد شده روادیدهای کوتاه مدت، مجوز کار و اسناد سفر صادر میکند.
برآورد میشود تا ابتدای سال 2014 بین 600 تا 800 هزار مهاجر افغان از این مزایا بهرهمند شدهباشند، هرچند بر اساس آمار سازمان بینالمللی مهاجرت، 258.146 مهاجر در سال 2012 و 18.296 مهاجر در یازده ماه اول سال 2013 از ایران اخراج شدهاند.
در این میان، افغانهای زیادی، کشورهای دورتر از همسایگان خود را برای زندگی انتخاب کردهاند. هماکنون حدود 300.000 نفر در ایالات متحده، دست کم 150.000 نفر در امارات متحده عربی، حدود 125.000 نفر در آلمان و همچنین تعدادی کمتر در کانادا، استرالیا و سراسر اروپا زندگی میکنند. بخش اعظم این دسته از مهاجران افغان اقامت دائم داشته و اغلب تحصیلکرده و دارای مهارت هستند، اما اکثر افغانهای حاضر در امارات کارگران موقتی میباشند. وزنه اقتصادی و سیاسی این بخش از مهاجران افغان با تعداد آنها قابل مقایسه نیست. آنها پول زیادی به افغانستان سرازیر میکنند که برای رفع نیاز مردم و آوارگان افغان مورد استفاده قرار میگیرد. آنها همچنین در افغانستان سرمایهگذاری کرده و در روندهای سیاسی 12 سال گذشته نقشی بارز داشتهاند.
اما دو واقعه مهم در آینده افغانستان با احتمال افزایش مهاجرت همراه خواهد بود: استقرار دولت جدید در این کشور و خروج نیروهای خارجی از آن. این دو واقعه ممکن است به افزایش درگیریها و ناامنی منجر شود که نتیجه طبیعی آن افزایش مهاجرت است.
البته بر اساس پیشبینیها، موجهای مهاجرت ناشی از دو واقعه یاد شده به کلی با مهاجرتهای انجام گرفته در فاصله سالهای 2000-1970 متفاوت است. این بار ملاحظات قومی بسیار بارز خواهد بود که بر این اساس، پشتونها از جنوب و شرق به پاکستان مهاجرت خواهند کرد، تاجیکها عمدتا به کابل و نواحی شمالی افغانستان و در مواردی به تاجیکستان و قرقیزستان خواهند رفت، هزارهها به سوی کابل، مزار شریف و ایران متمایل خواهند شد، ازبکها ازبکستان و قرقیزستان را ترجیح خواهند داد و ترکمنها، ترکمنستان را بر خواهند گزید.