تناقض بین گزارشهای حقوق بشری
و واقعیت زندگی مهاجران در ایران
نوشتاری که از پیش رومیگذرد، یادداشت رود نوردلند (Rod Nordland) تحلیلگر نیویورک تایمز مستقر در افغانستان است که آذر سال 92 در این روزنامه منتشر گردید. ترجمه و بازنشر این تحلیل از آن جهت اهمیت دارد که در آن با تمام اغراضهایی که ناشی از تبلیغات رسانهای و به بهانه گزارشهای حقوق بشری است اما از شرایط مطلوب مهاجران و پناهندگان افغان سخن گفته شده و این روزنامهنگار اعتراف میکند که در شرایط تحریمهای جهانی علیه ایران، بازهم خدمات و فرصتهایی که جمهوری اسلامی ایران در اختیار اتباع افغان قرار میدهد، بسیار ارزنده است. این یادداشت برای قضاوت منصفانه به طور کامل در ادامه آمده است، اما به گفته خود این روزنامهنگار بین گزارشهای حقوق بشری و واقعیت تناقض های شدیدی وجود دارد!
مهاجران افغان در ایران، گاه بیش از پنجبار از این کشور اخراج شدهاند؛ با این حال وقتی آنها را در مرز میان ایران و افغانستان رها میکنند، هنوز هم نگاهشان به پشت سرشان یعنی ایران است.
کار و تلاش آنها، به دلیل ورود غیرقانونی رسمیت ندارد و مورد حمایت قرار نمیگیرد؛ اما با وجود تمام این معضلات، هنوز بیش از سه میلیون مهاجر افغان به دنبال زندگی بهتر، کار بیشتر و فرصتهای آموزشی مناسبتر در ایران هستند. چنین رویکردی با وجود گزارش دیدهبان حقوق بشر، مبنی بر محرومیت مهاجران افغان از حقوق معمولی خود در ایران، نمایانگر نوعی تناقض آشکار میباشد که تا امروز ادامه یافتهاست.
ایران، انتخاب اول برای مهاجرت
برای تمام افغانهایی که امکان گریختن به اروپا، امریکا و استرالیا را ندارند، ایران به انتخاب اول تبدیل شدهاست. ایران کشوری است که برای این مهاجران چشمانداز کار و آموزش در آن به مراتب بهتر از پاکستان است. با این حال «جو استورک» معاون مدیرکل خاورمیانه و افریقای سازمان دیدهبان حقوق بشر میگوید: «ایران هزاران مهاجر افغان را به کشوری بازمیگرداند که در آنجا خطر به شکلی جدی و واقعی آنها را تهدید میکند» وی در گزارش 124 صفحهای خود، که اخیرا منتشر شدهاست، مینویسد: «ایران باید درخواست پناهندگی افغانها را بررسی کند، نه اینکه آنها را گروهگروه به آن سوی مرز بفرستد.»
وی در گزارش خود نسبت به وضعیت کودکان افغان در ایران اظهار نگرانی کرده و آوردهاست: «بسیاری از کودکان افغان تنها و مخفیانه در ایران به دنبال تأمین مخارج خود و خانوادهشان هستند» در برخی از مواقع کودکان افغان در حالی بازداشت و به کشورشان بازگردانده شدهاند که هنوز والدینشان در ایران به سر میبردهاند.
مقامات ایرانی مانند سایر اخراج شدگان آنها را وادار به پرداخت هزینه حمل و نقل تا مرز میکنند و گزارشهایی وجود دارد که مدعی ضرب و شتم و نیز گرسنگی آنها تا رسیدن به مرز به دلیل عدم توانایی پرداخت هزینهها، هستند. بر اساس این گزارش کودکان افغان در ایران تقریبا به هر بهانه و در هر زمانی بازداشت شدهاند و دسترسی آنها به شرایط قانونی و قوانین بینالمللی حمایت از کودکان ممکن نبودهاست.
تناقضی که ادامه دارد؛ بازگشت دوباره مهاجران به ایران!
با وجود اخراج دویست و پنجاه هزار نفر مهاجر غیرقانونی افغان از ایران، در سال2102، آمار و ارقام منتشر شده توسط سازمانهای بینالمللی خبر از بازگشت دوباره این اخراجیها به ایران میدهد. به همین دلیل، با وجود فعالیت گسترده مقامات ایرانی، تعداد مهاجران افغان قانونی و غیرقانونی در این کشور، تقریبا دست نخورده باقی ماندهاست. این اتفاق در مقیاس کوچکتری، در مورد مهاجران افغان ساکن در پاکستان نیز روی میدهد. با این وجود به عقیده «بو شاک» نماینده کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد در افغانستان، «پاکستان در برابر موج میلیونی مهاجران افغان به شدت ضعیف و ضربهپذیر عمل کردهاست.» در حالی که ایران، به دلیل تحریمهای اقتصادی، از کمک سازمانهای خیریه و بینالمللی برای اداره مهاجران فراوان افغان محروم است، اما پاکستان سالهاست که از این دریافتها بهره میبرد. دیدهبان حقوق بشر در گزارش خود مینویسد:«ایران برای ادامه تحمل بار یکی از بزرگترین جمعیتهای پناهجوی جهان بر روی شانههای خود، که بیش از سه دهه ادامه داشتهاست، نیازمند کمکهای فوری جامعه جهانی است.»
«استورک» در گزارش خود مینویسد:«افغانستان از نخستین روزی که ساکنان آن برای پناهندگی به سمت ایران سرازیر شدهاند، به مراتب ناامنتر و خطرناکتر شدهاست. حالا زمان مناسبی برای بازگرداندن آنها توسط ایران به کشورشان نیست.»