چالش های پیش روی اردوغان درسال جدید
نویسنده : رضا ورنوس
از حفظ اقتدار حزبی تا تعامل با کردها
گراهام فولر، معاون پیشین شورای اطلاعات ملی آمریکا و کارشناس ارشد حوزه خاورمیانه اندیشکده رند که به تاز گی نیز کتابی در رابطه با تحولات سیاسی اجتماعی ترکیه منتشر ساخته است معتقد است: "تأثیرگذاری و نفوذ اردوغان در سال 2015 شروع به کاهش خواهد کرد. وی پس از یک دوره طلایی نخست وزیری در دهه نخست قدرت یابی حزب عدالت و توسعه، در اتهام های فساد مالی غرق شده و به صورتی جنون آمیز به هر کسی که با شیوه حکومتی غیرمنطقی و دون کیشوت واری وی مخالفت می کند، حمله کرده است. وی در مسیر تخریب نهادها و میراث خود و حزبش قرار گرفته است."
واقعیت این است که سال 2015 سالی مهم و سرنوشت ساز برای رویاهای بلند پروازانه اردوغان محسوب می شود. برای تحقق برنامه های اردوغان حزب عدالت و توسعه باید برای چهارمین دوره متوالی پیروز انتخابات سراسری پارلمان شود. موعد برپایی این انتخابات، ماه ژوئن است و فقط شمار معدودی هستند که نسبت به پیروز شدن حزب عدالت و توسعه در این انتخابات تردید دارند. اصلی ترین حزب اپوزیسیون یعنی حزب سکولار خلق جمهوریخواه، وضعیت به هم ریخته و آشفته ای دارد. اما اگر حزب عدالت و توسعه می خواهد به صورت یکجانبه قانون اساسی را که در سال 1980 توسط ژنرال های ارتش تدوین و مصوب شده تغییر دهد، باید دست کم دو سوم از 550 کرسی پارلمانی را تصاحب کند. اما کسب این تعداد کرسی پارلمانی، بعید به نظر می رسد.
انتخابات پارلمانی و اقتدار حزبی
در واقع، رییس جمهور ترکیه در سال 2015 با چالش های متعددی روبه روست. نخستین چالش، حفظ قدرت او در حزب عدالت و توسعه است. نشانه هایی از نارضایتی های درون حزبی اخیرا نمایان شد؛ زمانی که بینالی یلدیریم، یکی از معتمدین اردوغان، اعلام کرد رییس جمهور قصد دارد شخصا جلسه کابینه دولت در پنجم ژانویه را اداره کند. این موضوع آزردگی خاطر احمد داوود اوغلو - نخست وزیر دست چین شده اردوغان برای هدایت دولت پس از ریاست جمهوری وی در آگوست- را در پی داشت. داوود اوغلو نارضایتی خود را چنین بروز داد: «مسایلی که به من و آقای رییس جمهور مربوط می شود، فقط توسط خود من و ایشان قابل اعلام است. چنین جلسه ای برگزار نخواهد شد.» شایعاتی نیز مبنی بر شکل گیری یک کابینه سایه توسط مهره های اردوغان شنیده می شود. به علاوه، گفته میشود که رییس جمهور قصد دارد شخصا فهرست کاندیداهای حزب عدالت و توسعه برای انتخابات پیش رو را انتخاب کند. این شایعات هنگامی جدی تر شد که هاکان فیدان مسئول سرویس امنیتی ترکیه میت استعفای خود را تقدیم داوود اوغلو کرد تا در انتخابات پارلمانی پیش رو از طریق حزب عدالت و توسعه نامزد شود، امری که با مخالفت علنی رجب طیب اردوغان مواجه شد.
فساد و جریان فتح الله گولن
یک مسئله بزرگ دیگر، موضوع فساد است. یک گروه کوچک اما رو به افزایش در داخل حزب عدالت و توسعه نسبت به اتهاماتی که متوجه اردوغان و حلقه یارانش شده، احساس نگرانی میکنند. اقدام دولت در خصوص تغییرات و جابجایی های گسترده در پلیس و دادستانی، خیلی ها را متعجب کرد.اردوغان می گوید فتح ا... گل، رهبر جمعیت حزیمت و متحد سابقی که حدود دو دهه است در تبعید خود خواسته در پنسیلوانیای آمریکا به سر می برد، پشت پرده تحقیقات پلیس و دادستانی در خصوص فساد دولت بوده است. به گفته اردوغان، فتح ا... گل این «توطئه» را با همکاری دشمنان خارجی و با هدف سرنگونی دولت طراحی کرده است. هزاران نفر از هواداران گولن (که البته خودشان این ادعاها را رد می کنند) از بدنه پلیس و دستگاه قضایی پاکسازی شده اند. شماری از روزنامه نگاران طرفدار گولن، با استناد به مدارک ناکافی، به زندان افتاده اند. در حالی که تنش بین آمریکا و ترکیه پیشاپیش به دلیل اکراه آنکارا از ایفای نقش موثرتر در ائتلاف ضد داعش در عراق و سوریه افزایش یافته بود، امتناع محتمل آمریکا از استرداد فتح ا... گل به ترکیه نیز به تنش بین این دو متحد ناتو، خواهد افزود.
اقتصاد و نیاز به رشد 3 درصدی
یک چالش دیگر برای اردوغان، که احتمالا بزرگترین چالش هم هست، اقتصاد ترکیه است. کاهش چشمگیر بهای نفت، باعث افزایش رونق اقتصادی ترکیه شده است. انتظار می رود امسال کسر بودجه فعلی دولت، کاهش یافته و تورم نیز کمتر شود. با این حال اگر ترکیه می خواهد استانداردهای کنونی معاش را حفظ کند، باید دست کم 3 درصد رشد اقتصادی داشته باشد؛ و بدون یک برنامه اصلاحات و آزادی های سیاسی، دستیابی به این رشد اقتصادی بعید به نظر می رسد. حدود 2 میلیون آواره سوری نیز فشار مضاعفی را به خزانه دولت تحمیل می کنند.
کردها و احتمال بازگشت خشونتها
یک موضوع امیدوارکننده برای اردوغان، روابط او با کردهاست. اصلی ترین گروه سیاسی کردها در ترکیه، موسوم به "حزب دموکراسی مردم" می گوید قصد دارد در انتخابات پارلمانی، نه با کاندیداهای مستقل، که به عنوان یک حزب شرکت کند. اگر این حزب نتواند حد نصاب 10 درصد آرا برای ورود به پارلمان را کسب کند، آنگاه حزب عدالت و توسعه ممکن است اغلب کرسی های متعلق به مناطق کردنشین جنوب شرق کشور را تصاحب کند. به این طریق اردوغان می تواند با دو سوم آرایی که حزب عدالت و توسعه به دست آورده، قانون اساسی را بدون همه پرسی تغییر دهد.چرا کردها می خواهند چنین ریسکی بکنند؟ بعضی ها بر این گمان هستند که بین عبدا... اوجالان رهبر دربند کردها و اردوغان، یک توافق پنهانی شکل گرفته است. کردها می گویند حزب دموکراسی مردم، حد نصاب آرا برای ورود به پارلمان را کسب خواهد کرد. اما اگر چنین نشود، آنها یک پارلمان غیر رسمی را شکل خواهند داد. توافق آتش بس بین دولت و پ.ک.ک (حزب کارگران کردستان) طی دو سال گذشته متزلزل نشان داده است. پ.ک.ک درگیر جنگ با داعش در سوریه و عراق شده و نمی تواند از عهده از سر گیری درگیری ها در ترکیه بر آید. اما اگر حزب عدالت و توسعه به وعده های خود برای بهبود شرایط کردها عمل نکند، از سر گیری شورش مسلحانه پ.ک.ک امری محتوم است که دیر یا زود آغاز می شود؛ و این موضوعی است که بسیاری از آمال و آرزوهای بلندپروازانه اردوغان را به چالش می گیرد.