خوب و بد شب بازارها
در اقتصاد شهری
مسئله دستفروشی و بساط کردن در معابر عمومی یکی از دغدغههای قدیمی مدیران شهری است. روی دیگر سکه آن است که اولاً مردم بهویژه کمتر برخوردار جامعه به دلیل ارزانتر بودن کالاهای این فروشندگان که از عدم پرداخت هزینههای سربار مانند اجاره، قبوض و مالیات ناشی میشود تمایل به خرید از آنها دارند و از سوی دیگر معمولاً این فروشندگان از اقشار ضعیف جامعه هستند که سرمایه لازم برای فعالیت در یک مغازه و توانایی کافی برای پرداخت هزینههای آن را ندارند و مسئولیت اجتماعی ایجاب میکند برای این افراد که به دنبال کسبوکار حداقلی هستند و برای آن تلاش میکنند فکری کرد. شب بازار راهحلی است که تا حدودی اشکالات این نوع فروشندگی را کاهش میدهد و درعینحال فرصتهای آن را برای افراد کمتر برخوردار، حذف نمیکند. در گزارش زیر به این موضوع خواهیم پرداخت.شب بازار در دنیا؛ جاذبه گردشگری
بازار شب یا شب بازار نوعی بازار است که شباهت بسیار به بازار روز دارد با این تفاوت که زمان برپایی آن در شب است، محل تشکیل این بازارها معمولاً کشورهای جنوب شرق آسیا مانند تایلند، هنگکنگ، تایوان، مالزی، سنگاپور و اندونزی است که با توجه به گرم بودن هوای در طول روز، بازارهای هفتگی یا دائمی شبانه در این مناطق گسترشیافته است، بهطور نمونه در تایلند Chiang Mai معروفترین خیابان خرید بانکوک است، این خیابان در طول روز مجموعهای از فروشگاهها هتلها رستورانها و فستفودها است که در آن انواع غذاها و نوشیدنیها قابلخرید است، با تاریک شدن هوا چهره این خیابان نیز عوض میشود و فروشندگان محلی و دستفروشان با روشن کردن چراغهای خود جان تازهای را به این بازار میدهند.این خیابان بهعنوان معروفترین خیابان ازنظر فروش صنایعدستی در آسیا است که شما قادرید انواع سوغاتیها و صنایعدستی را در این محل بهآسانی و باقیمتی بسیار پائین تهیه کنید.
شب بازار در ایران؛ ساماندهی دستفروشان!
شب بازارها باهدف متفاوتی در شهرهای ایران شکلگرفته است، شب بازارها در ابتدا بهمنظور ساماندهی و جمعآوری دستفروشان از سطح شهرها راهاندازی شدند اما امروز به بخشی از زندگی مردم تبدیلشده است.سؤالی که پیش میآید این است که آیا این شب بازارها همچون نمونههای جهانیاش کارکرد دارد؟ آیا میتواند درزمینه جذب گردشگر فعالیت کند؟ متغیرهای مختلفی همچون کیفیت محصولات محلی، نظارت بر بازار، مدیریت بازار، فضا، جذابیت و زمان تشکیل بازار برجذب گردشگران تأثیر میگذارند که از میان آنها دو عامل کیفیت محصول محلی و نظارت بر بازار، بیشترین نقش را دارد.
شب بازار؛ فرصت اشتغال یا شغل کاذب؟
هرچند شاید به ذهن بیاید که این نوع بازارها ظرفیت خوبی برای ایجاد شغل در سطح شهرها باشد اما بااینحال قربانی مدیرعامل سازمان میوه و تره بار شهرداری مشهد میگوید: «شکلگیری این بازارها بهطورکلی برای رفع معضل بیکاری نبوده چراکه شهرداری متولی اشتغال و از بین بردن بیکاری نیست ولی بههرحال این بازارها در رونق کارآفرینی و خوداشتغالی نقش داشته است.»به گفته وی در حال حاضر حدود 5 هزار نفر در شب بازارها، عصر بازارها و روز بازارهای شهرداری مشهد غرفه دارند که از این تعداد 304 نفر در شب بازارها مشغول به کار هستند.13 سال فعالیت مستمر این شب بازارها نقش مؤثری در جمعآوری دستفروشان در سطح شهر داشته و از طرفی تا حدودی در کاهش بیکاری افراد بالای 40 سال نقش ایفا کرده است چراکه مجوز غرفههای این شب بازارها فقط به افراد بین 40 تا 65 سال داده میشود.قربانی بااینحال معتقد است که «فعالیت در این بازارها شغل دائمی نیست، افراد در این سن دیگر نمیتوانند شغل مناسبی پیدا کنند و افراد بالای 65 سال هم بازنشسته محسوب میشوند و به دلیل هزینههای پایین میتوانند از این فرصت برای کسب کمک درآمد زندگی استفاده کنند، از طرفی اگر مجوز این غرفهها به افراد کمسن مانند جوان 20 سالهای داده شود هم ازدحام بسیاری در آنها پیدا میشود و هم این جوان این کار را بهعنوان شغل دائمی خود برمیگزیند و به دنبال شغل مناسبتری نمیرود.» این صحبت یعنی اینکه شب بازارها اگر بهدرستی هدایت نشوند، خود تبدیل به یک شغل کاذب میشود.
ظرفیتهای شب بازارها؛ از گردشگری تا حمایت از مشاغل خانگی و کالاهای تولیدی
بازدید از این شب بازارها با مشتریان خاص خودش، نشاندهنده تأثیرپذیری آنها از وضعیت کلی بازار ایران در پذیرش بیچونوچرای کالاهای چینی دارد. وجود یکسری از مشکلات ازجمله عدم تبلیغات مناسب، عدمحمایت از عرضهکنندگان کالاهای داخلی و جانمایی نامناسب از نقش شب بازارها کاسته است.بر اساس گفته مدیرعامل سازمان میوه و ترهبار و ساماندهی مشاغل شهری شهرداری مشهد ماهیت اصلی این بازارها بهمنظور فروش محصولات تولیدی و خوداشتغالی بوده است اما بهوفور دیده میشود که بهجای محصولات تولیدی این بازارها به سمت فروش اجناس چینی پیش رفته و به فرصت مناصبی برای چینیها مبدل شده تا جنسهای بیکیفیت خود را صرفاً به دلیل قیمت پایین در این بازارهای سیار به فروش برسانند.
قربانی توضیح میدهد: «ما به تمام غرفه داران ابلاغ کردهایم که جنس چینی نفروشند و در خیلی از موارد اقدام به جمعآوری اجناس چینی هم کردهایم ولی واقعیت امر این است که وقتی جنس چینی بهوفور وارد کشور میشود باوجود فشار ما بازهم فروش آنها ادامه دارد.»