گزارش
تعداد بازدید : 0
دغدغههای تولیدکنندگان وطنی تجهیزات پزشکی
نویسنده : مجید کمالیزاده
تجهیزات پزشکی و رانت و فساد موجود در بازار آن مدتهاست که دغدغه مسئولان نظام سلامت کشور شده است. تجهیزاتی که بیتوجهی به آن میتواند علاوه بر صنعت و بازار پولی و مالی جان انسانها را به خطر بی اندازد. مشکلات تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی چیست و طرح تحول چه قدر به رفع آن کمک کرده است؟ در گفتوگو با تنی چند از تولیدکنندگان تجهیزات پزشکی و مسئولان این سؤالات را بررسی کردیم. نکته قابل توجه تاثیر بسیار بالای اجرای طرح تحول سلامت بر موضوع تولیدات وطنی است، برخی از تولید کنندگان از مدل قیمت گذاری تا شیوه خرید گلایه داشتند.
دور زدن قانون تجمیع و واردات
سید حسین صفری مدیرکل تجهیزات پزشکی سازمان غذا و دارو چندی پیش در مصاحبه با یکی از رسانهها اعلام کرد که به کلیه دانشگاههای علوم پزشکی ابلاغشده است که ملزومات مصرفی خود را از تولیدات داخل تأمین کنند.
یکی از تولیدکنندگان گازهای بیمارستانی و تجهیزات مربوط به آن از عملکرد نادرست اداره کل تجهیزات پزشکی میگوید: «با ارائه مجوزهای دروغین تولیدکننده به واردکنندهها، عرصه برای تولیدکنندههای واقعی تنگشده است تا اینجا که در طرحهای خرید تجمیعی که در راستای حمایت از تولیدکننده بوده با دور زدن قوانین و نادیده گرفتن و رانتخواری و رابطه بازی این بودجه به جیب کالاهای صرفاً وارداتی میرود که از صفر تا صد وارداتی هستند و خارجی بودن آنها هم کاملاً معلوم است و هیچگونه پیگیری هم در رابطه با محل تولید این جنس نمیشود.»
وی ادامه میدهد: «در بحث خرید تجمیعی کل دامنه رقابت از بین رفته است چون در حوزه بعضی از دانشگاههای علوم پزشکی خریدهای تجمیعی زیادی بدون برگزاری مناقصه صورت میگیرد، یعنی در نظر گرفتن صرفه و صلاح و ارتباط یکسویه با یک شرکت خاص. ارتباط با یک شرکت خاص و ایجاد انحصار باعث میشود که اگر روزی آن شرکت خاص نخواست به تأمین تجهیزات ادامه دهد، مشکلات دوچندان گردد.»
خرید تولیدات بیکیفیت داخلی به اسم حمایت
«پولی از بودجه کشور و از محل فروش نفت هزینه شده است اما باوجود تولیدکنندههای داخلی که محصولاتشان برابر و حتی باکیفیتتر از محصولات خارجی است این پول به جیب خارجیها میرود.» وی بابیان این اعتراض میگوید: «مجریان طرح تجمیع در بعضی جاها هم از اینطرف بام افتادهاند و به هر قیمتی کالاهای داخلیای را خریدهاند که بههیچوجه کارایی لازم را ندارد و بدین گونه سایه کیفیت جنس خارجی از سر تولیدکنندههای داخلی برداشتهشده و تولیدکنندههای داخلی دیگر هیچ تلاشی برای بهبود کیفیت محصولاتشان نمیکنند.»وی در خصوص قیمتگذاری تجهیزات پزشکی از سوی وزارت بهداشت هم میگوید: «این طرح هم در کل طرح خوبی بود و باعث کوتاه شدن دست برخی از رانتخواران از بازار میشد اما این طرح هم بعضاً سلیقهای اجرا شد.»اما دکتر علی خرسندی نظری متفاوت دارد. او قائممقام ریاست بیمارستان امام رضا(ع) مشهد و معاون توسعه و منابع این بیمارستان است. وی در پاسخ به سؤال خبرنگار ما میگوید: یکی از موفقیتهای طرح تحول سلامت سامان دادن به خرید تجهیزات پزشکی است. پیشازاین تجهیزات باقیمتهای کلان در اختیار مراکز درمانی قرار میگرفت و هر شرکت برای محصول خود قیمتی متفاوت داشت. بهعنوانمثال استنتهای قلبی پیشازاین با نرخ بالای 3 میلیون تومان خریداری میشد و هم اکنون نرخ این محصول به حدود یک میلیون و ششصد هزار تومان کاهشیافته است و این مسئله قطعاً به نفع بیمار تمام میشود.
وی ادامه میدهد: «امکان اینکه جنس غیر ایرانی را به اسم کالای ایرانی و یا کالای کم کیفیت به مراکز درمانی فروخته شود، دیگر وجود ندارد چون در لیست مجاز برای خرید تجهیزات اسم شرکت و نوع مدل محصول آمده است و ما حتی به درخواست بیمار هم امکان خرید محصولی خارج از این لیست را نداریم.»
فقط یکبار تولید و بعد واردات
تولیدکننده جوان دیگری که در رابطه با لوازم رادیولوژی فعالیت دارد هم در موردحمایت وزارت بهداشت از تولیدات داخلی دلخوشی ندارد و میگوید: «واردکنندههایی هستند که برای دور زدن قوانین یک نمونه از محصولات موردنیاز مراکز درمانی را تولید میکنند و بعدازاینکه مورد تائید قرار گرفت مابقی دستگاهها را وارد میکنند و اینگونه سر وزارت بهداشت کلاه میگذارند.»وی ادامه میدهد: «ما نگاسکوپهای التراگالسیک تولید میکنیم که کاملاً ازنظر مصرف انرژی و عدم تأثیر منفی بر دستگاههای اتاق عمل آزمایششده است و توانسته استانداردهای بینالمللی مثل CE را پاس کند ولی مراکز درمانی کشور تمایلی به خرید محصولات داخلی ندارند به گمان اینکه جنس خارجی بهتر است، در بعضی مواقع هم که مجبور میشوند جنس داخلی بخرند به دلیل قیمت پایین آنها اجناس کم کیفیت و پرمصرف تهیه میکنند، بدون اینکه به بهینهسازی مصرف انرژی اهمیتی بدهند.»
وامهای وزارت خانه نمیصرفد
نوروزی تولیدکننده کوتر صد وات در یک شرکت دانشبنیان بوده است و در حال حاضر به دلیل مشکلات تولید به واردات روی آورده، وی میگوید: «بهسختی و با رایزنی فراوان با وزارت بهداشت و شخص وزیر توانستیم قول یک وام را برای شرکت دانشبنیانمان بگیریم تا بتوانیم محصول خودمان را وارد بازار نماییم اما تسهیلاتی که برای ما در نظر گرفته بودند مبلغ 69 میلیون تومان بود با بازپرداخت یکساله و با سود 14 درصد که اصلاً منطقی نبود و اگر از یک موسسه مالی وام میگرفتیم شرایطی بهتر از این داشت.»او مشکل اصلی تولید تجهیزات پزشکی را عدم خرید محصول از جانب مراکز درمانی میداند و میافزاید: «رانتخوارها اجازه پیشرفت به ما نمیدهند حتی بیمارستانهای دولتی هم باوجود تمامی دستورالعملها و بخشنامهها بعضاً به دلیل وجود بعضی رانتها جنس خارجی را ترجیح میدهند.»
بازپرداخت طولانی مطالبات تولیدکنندگان داخلی
تولیدکننده دیگری در حوزه الکترودهای الکترومیوگرافی و فاینال میدر میگوید: «این محصول قبلاً کاملاً وارداتی بود والان به برکت هوش جوانان ایرانی مقداری از مصرف داخل کشور تولید میشود که بهشدت از خروج عرض از کشور جلوگیری میکند.»
وی مشکل اصلی بر سر راه تولید را بازپرداخت دیرهنگام و طولانیمدت مطالبات تولیدکنندگان میداند و میگوید: «فاصله بین تولید و پرداخت هزینه را میتوان با خرید تضمینی محصولات با نرخ بازگشت سرمایه مشخص از بین برد، تولیدکنندگان عرصه تجهیزات پزشکی بعضاً معتقدند اگر سرمایههای خود را در بانک میگذاشتند از نظر مادی به نفعشان بود.»درهرصورت با یک نگاه به تولید تجهیزات پزشکی در کشور میتوان دریافت اوضاع خوبی در پیش روی این عرصه قرار ندارد، هزینههایی که از جیب ملت میرود اما با نظارت غلط و طرحهای غیر کارشناسی یا دود میشود و یا به جیب خارجیها میریزد.
پورسانت خرید تجهیزات پزشکی!
طبق آمار گمرک در سال 91 میزان صادرات تجهیزات پزشکی هشت میلیون دلار بوده که بر اساس آمار وزارت بهداشت، این میزان در سال 92 به 15 میلیون دلار رسیده و عمده این صادرات به کشورهای منطقه، اروپا و آفریقا بوده است. در حال حاضر نیز بنا بر گفته مدیرکل نظارت و ارزیابی تجهیزات و ملزومات پزشکی میزان 40 درصد اقلام و تجهیزات پزشکی کشور تولید داخل و 60 درصد آنها وارداتی است.این در حالی است که در تهیه این گزارش به تولیدکنندههایی برخوردیم که معتقد بودند میتوانند نیاز کشور را از واردات در محصولی که تولید میکردند بینیاز کنند اما واسطهها، دلالها و مسئولین خرید بیمارستانها که بعضاً هیچگونه تخصصی در این رابطه ندارند مانع از خودکفایی کشور در این زمینه میشوند. برخی تولیدکنندهها میگویند: «پست مسئول تدارکات یا مسئول خرید بیمارستان سرقفلی دارد چون پورسانت خوبی میگیرند و بعضاً مسئولان دیگر بیمارستان هم برای تایید محصول پورسانت میخواهند.»
بازی با پول و جان بیماران در خرید تجهیزات خارجی
فدائی تولیدکننده لنزهای چشمی میگوید: «در زمینه تجهیزات فساد بزرگی وجود دارد، گاهی پزشک به بیمار پیشنهاد میدهد، لنز دولتی 200 هزار تومانی را نخرد و لنز 3 میلیون تومانی ژاپنی را استفاده کند و مردم هم به خاطر سلامتی لنز ژاپنی را انتخاب میکنند، درحالیکه بهترین لنز خارجی هم کمتر از 400 هزار تومان قیمت دارد و بقیه مبلغی که بیمار تا 3 میلیون تومان پرداخت میکند، پورسانت آقای دکتر و بیمارستان است. اگر 100 لنز بخرید سفر ایتالیا، 500 لنز پژو 206 و 1000 لنز یک آپارتمان جایزه میگیرید، این قوانین بازی است. خیلی قانونی پزشکان را در یک هتل جمع میکنند و به کسانی که لنز بیشتری خریدند، جایزه میدهند. ارتوپد مشهدی خیلی رسمی در بیمارستان امام رضا(ع) میگوید که من با هیچ بسته تجهیزاتی غیر این بسته خارجی خاص عمل نمیکنم. بررسی که میکنیم کاشف به عمل میآید پسر آقای دکتر واردکننده این بستهها است.»
نبود پول و کاهش کیفیت خدمات بیمارستان
مصطفی صاحبکار تولیدکننده پوششهای بیمارستانی میگوید: «قبلاً همه لباسها و پوششهای بیمارستانی پارچهای بود اما یکی از عوامل ارتقاء رتبه بیمارستانها لباس یکبارمصرف بود که باعث کاهش عفونتهای بیمارستانی گردید اما حالا بعد از اجرای طرح تحول که پولی در دست بیمارستانها نیست و تولیدکننده همجنس نمیفروشد. بیمارستانها فقط برای برخی اعمال از پوششهای یکبارمصرف استفاده میکنند، چون پولندارند. پس دوباره به دهه 70 برگشتیم.»
بیپولی چشمگیرتر میشود
با نگاهی به نظرات دستاندرکاران حوزه تجهیزات پزشکی بهخوبی میتوان دریافت طرح تحول سلامت خوب است اما روی کاغذ. کمبود بودجه و وجود افراد رانتخوار و پزشکانی که دغدغه جدی افزایش درآمد به هر قیمتی دارند، مسائل واقعی پیش روی این طرح است که گویا در نظر طراحان نیامده است.طرح تحول، زمانی سلامت را بهنظام درمان ما میبخشد که درآمدی درونزا و بهدوراز وابستگی به پول نفت برای آن دیده شود، در حال حاضر با افزایش بارکاری بیمارستانها، هزینههایشان نیز افزایش پیداکرده است و معوقات نیز افزایش پیداکرده، این شرایط باعث میشود که بیپولی بیمارستانها بیشتر به چشم بیاید و تأثیر آن را بر روی کیفیت تجهیزات و خدمات بیمارستانی دید.نکته دوم در نقد این طرح اینکه طرح تحول سلامت باید آهستهتر اجرا میشد و تا زمانی که قسمتهای پیشین کامل اجرانشده بود قسمتهای پسین آن راکد میماند. بهعنوانمثال توزیع کیف سلامت زمانی که حقوق پرسنل پرداختنشده است، ضرورتی ندارد و باید بهعنوان آخرین مرحله و در زمانی که مشکلات طرح تمامشده اجرا میشد.این اولویتبندی و تقدم و تأخر نهتنها در زمان اجرا بلکه باید در مکان اجرا هم رعایت میشد. بهعنوانمثال در تمامی بیمارستانهای کشور یک کیف سلامت ارائه میشود. در بیمارستان بالای شهر تهران بیمار از کیفیت کم این کیف ناراضی است و آن را دور میاندازد اما در شهر محروم، بیمار بهجای کیف، پول آن را طلب میکند. همه جای کشور را یکسان دیدیم، این نه واقعیت است نه عدالت.