گفتوگو با آیت الله اراکی
دبیرکل مجمع جهانی تقریب مذاهب
تعداد بازدید : 0
مجمـع تقریب و «دیپلماسی وحدت»
صفحات تاریخ پر از برادرکشیهای سنی و شیعه است، آنقدر که گویی از دو دین مجزا هستند اما بزرگانی بودند که گام در عرصه تقریب این دو مذهب گذاشتند. شاید بتوان استاد محمدتقی قمی را باغبان نهال تقریب دانست که در سال 1317 شمسی به قاهره رفت و «دارالتقریب بین المذاهب الاسلامیه» را شکل داد و با صدور فتوای تاریخی شیخ الازهر، علامه شیخ محمود شلتوت در جواز پیروی از مذهب شیعه، تقویت شد. پیروزی انقلاب اسلامی تحولی اساسی را در این زمینه ایجاد کرد و در سال 69 به دنبال برگزاری چهارمین کنفرانس وحدت اسلامی با حضور جمعی از اندیشمندان جهان اسلام، رهبر انقلاب خواستار تشکیل مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی شدند. آیتالله تسخیری تیرماه سال 91 پس از یک دهه دبیرکلی این مجمع استعفا داد و آیتالله محسن اراکی با حکم رهبری معرفی شد، ایشان در حکم آیتالله اراکی با اشاره به برهه خطیر جهان اسلام، راهبرد «دیپلماسی وحدت اسلامی» و پایهگذاری تشکیل امت واحد اسلامی در مقابل اردوگاه استکبار را جزئی از انتظارات از این مجمع دانست. زمانی این نهاد حتی یک متر فضا برای فعالیتهای خود نداشت اما امروز با گسترش فعالیتهایش بیش از 13 هزار متر ساختمان دارد و تعداد اعضای مجمع از 20 نفر به 200 نفر افزایش پیداکرده است و علاوه بر کارهای پژوهشی، فعالیتهای فرهنگی و غیره، نشریاتی از سوی مجمع به بیش از 18 زبان در دنیا منتشر میشود. انتظارات از این نهاد در حوزه عملگرایی بیشتر از هرزمانی دیگر است، در آستانه هفته وحدت سراغ آیتالله اراکی، دبیر کل مجمع جهانی تقریب مذاهب رفتیم تا این موضوع را بررسی کنیم.
مقام معظم رهبری در حکمی که برای دبیر کلی شما بر مجمع تقریب صادر کردند، دیپلماسی وحدت را بهعنوان مهمترین وظیفه این مجمع مطرح کردند. مجمع در این راستا چه فعالیتهایی انجام داده است؟
مجمع تقریب مجموعهای از فعالیتها را در چارچوب دیپلماسی وحدت انجام داده و انجام میدهد، نوع اول فعال ساختن و تشکیل کمیتههای علمایی است که هم اعزام کمیتههای علمایی از ایران به سایر کشورها برای ملاقات با علما و فعالین فرهنگی آن کشورها، تبیین ضرورت وحدت، رایزنی برای فعال کردن بعضی از راهکارهای منجر به وحدت و ایستادگی در برابر جریانهای وحدتشکن و فتنهانگیز انجام میگیرد و هم از خارج از کشور مجموعههایی از علما را دعوت کردهایم.
در طول دو سال و نیم که از مأموریت من میگذرد، دهها جمعیت علمایی را از ایران به خارج از کشور و از کشورهای دیگر به ایران دعوت کردهایم، ما از ایران به کشورهایی نظیر تونس، لبنان، پاکستان، مالزی، اندونزی، نیجریه، ترکیه و بسیاری از کشورهای دیگر گروههایی را اعزام کردیم و از آن کشورها همگروههایی را به داخل کشور دعوت کردیم؛ این تلاقی و رفتوآمدها هم در جلوگیری از گسترش جریان ضدتقریب و هم در ریشهدارتر کردن جریان تقریب در کشورهای اسلامی اثرگذار بوده است. کار دیگری که ما انجام دادیم تأسیس مرکز فرهنگی گفتگوی بین المذاهب است، این مرکز در قم تأسیس و نخستین نشست گفتگوی مذاهب بین علمای مذاهب برگزار شد؛ شش نفر از برجستهترین علمای اندونزی دعوت شدند و نشستهای خوبی با علمای قم و تهران و خراسان داشتند که بسیار مفید و مؤثر بود.
انعکاس این سفر در اندونزی گسترده بود، شخصیتهای دعوتشده، شخصیتهایی بودند که جمعیتهای میلیونی از آنان پیروی میکنند، یکی از این شخصیتها کسی است که یکمیلیون مسجد در اندونزی مدیریت میکند، یکی دیگر از شخصیتها نزدیک 04 میلیون طرفدار داشت.
کاری دیگری که در راستای دیپلماسی وحدت انجامشده تشکیل اتحادیههای گوناگونی است که در راستای دیپلماسی وحدت میتوانند فعال شوند، نظیر اتحادیه بانوان مسلمان که این اتحادیه تشکیلشده و جلسات مختلفی در داخل کشور و احیاناً در خارج از کشور داشتهاند، اتحادیه علمای مقاومت که چند ماه قبل در تهران منعقد کردیم.
ما اتحادیه بازرگانان جهان اسلام را کلید زدهایم و کنفرانسی بزرگی را در اردیبهشتماه در کیش داشتیم و تعدادی از بازرگانان تقریبی جهان اسلام گردهم آمدند و درباره روابط بازرگانی با رویکرد تقریب گفتگوهای خوبی شد و اتحادیههای دیگری که در این راستا نظیر اتحادیه احزاب اسلامی، اتحادیه فرهنگیان و دانشگاهیان در حال شکلگیری است.
علاوه بر اینها امسال هفته وحدت را به شکل ویژهای برگزار خواهیم کرد، ما هفته وحدت را به سراسر جهان گسترش دادیم و در هر جا که توانستیم هفته وحدت را فعال کردیم و برنامههای مختلفی را در شهرهای کشورهای اسلامی و حتی غیر اسلامی که در آن جمعیت قابلتوجهی از مسلمانان وجود دارد، اجرا کنیم، برنامههایی از قبیل جشن میلاد پیامبر اکرم (ص) و کنفرانسهای مربوط بهتقریب و نمایشگاههای مربوط به وحدت جهان اسلام.
همچنین ما سه جنبش جهانی را فعال کردیم، مرکز این سه جنبش در لندن میباشد؛ جنبش
«dammahuM evoL» و جنبش «evoL naruQ» طرفداران زیادی در جهان اسلام پیداکرده است، شبکهای از جوانان در رابطه با این موضوع بههمپیوستهاند و در رابطه با سیره رسول اکرم (ص) و معارف محمدی با تألیف کتاب و نوشتن مقالات و تبیین شریعت صحیح رسول اکرم (ص) در سراسر دنیا میپردازند و تبیین میکنند که رفتارهای خشن گروههای تکفیری ربطی به اسلام ندارد، درواقع افشای این گروهها توسط این شبکههای جهانی صورت میگیرد.
«naruQ evoL » شبکه جهانی دیگری بود که طرفداران زیادی در دنیا دارد و هرسال در لندن نمایشگاه بزرگ قرآن و اجتماعات بزرگ قرآنی با همکاری شیعه و سنی برگزار میشود، جنبش
«niessuH evoL» را در ماه محرم امسال راهاندازی کردیم و در این کمپین هم شیعه و هم سنی هستند. فعالترین اقشاری که در این جنبشهای سهگانه وجود دارند، قشر جوان است؛ امیدوارم که هفته وحدت امسال شاهد تازههای زیادی در رابطه با گسترش حرکت تقریب در جهان اسلام باشیم.
درگذشته نگاه تقریب صرفاً فقهی و علمی بود که قشر خاصی را شامل میشد، مجمع تقریب مذاهب برای عمومی کردن موضوع تقریب و تأثیرگذاری بر مردم برنامهای دارد؟
فعالیتهایی که در سوال اول اشاره کردم، نشان میدهد که در حال گسترش تقریب به همه اقشار هستیم، کار اتحادیه بانوان، اتحادیه بازرگانان، اتحادیه دانشگاهیان تقریب و اتحادیه احزاب اسلامی در همین راستاست و با همین راهکارها ما درصدد تعمیم تقریب از قشر علما و خواص به عموم هستیم. قصد داریم خود علما را هم فعالتر و از قضیه فلسطین برای عمومی کردن تقریب استفاده کنیم، تأسیس اتحادیه علمای مقاومت یکی از روشهای ماست، این اتحادیه تنها علمای دینی را دربرنمیگیرد بلکه تمامی اندیشمندانی که در زمینه فلسطین دغدغه دارند و آن را مسئله اول جهان اسلام میدانند، میتوانند در این اتحادیه عضویت داشته باشند.
این مسئله یا درواقع انتقادی که در سوال مطرح کردید بهجا بود، بااینحال باید در نظر گرفت که امکانات مجمع تقریب امکانات محدودی است؛ مجمع تقریب یک دولت نیست، یک وزارتخانه هم نیست، یک موسسه مردمنهاد است که عمدتاً با کمک و حمایت مردم باید اهداف خود را پیش ببرد. در حد توان موجود توانستیم اقدامات فراوانی را نسبت به بازسازی برنامهها و طرح استراتژی نو متناسب با شرایط جدید حاکم برجهان اسلام انجام بدهیم.
مجمع تقریب توانسته با بدنه طلاب حوزههای علمیه به خوبی ارتباط برقرار کرده و گفتمان تقریب را در میان آنان نهادینه کند؟
ما دو مجموعه فعالیت را در این راستا انجام دادیم، یکی تشکیل دورههای آموزش مفاهیم و اندیشه تقریب که برای فرهیختگان اهل سنت اعم از علما، طلاب، فرهنگیان و حتی برای دانش آموزان و دانشجویان در قم برگزار شد و مورد استقبال هم قرار گرفت.
نظیر همین برنامه را برای طلاب قم هم داریم، الان یکی از ماموریتهای پژوهشگاه تقریب در قم همین است که دورههای آموزشی تقریب را برای طلاب تشکیل دهد.
کار دوم راهاندازی مجموعههای مبلغان تقریبی از میان مبلغان شیعه و سنی است، البته کار دیگری از قبل شروعشده و آن تأسیس دانشگاه تقریب است، این دانشگاه با همه محاسنش، باید نقش فعالتری را ایفا کند و قاعدتاً باید بتواند با جذب طلاب شیعه و سنی، تقریب را به سطح عامه دانشجویان و طلاب علوم اسلامی بکشاند.
برای واردکردن مباحث تقریبی به متون درسی طلاب هم تمهیدی شده است؟
ما طرحی برای درس تقریب نهتنها برای حوزهها بلکه برای مدارس داریم، احساس میکنیم که حتی مدارس نیاز به متونی برای آموزشهای تقریبی دارند و دانش آموزان از ابتدا باید با مباحث تقریبی خو بگیرند.
برخی معتقدند که برگزاری کنفرانس وحدت اسلامی در ورطه تکرار افتاده و وارد مباحث عملیاتی نشده است، تفاوت کنفرانس امسال با سایر دورهها چه خواهد بود؟
به نظر میرسد دوستانی که این را مطرح میکنند در جریان نیستند که چه اتفاقاتی در کنفرانس تقریب رخ میدهد، وضعیت کنفرانس تقریب از سال گذشته متفاوت شده است و خیلی از برنامههایی که عرض کردم نظیر تأسیس اتحادیه بانوان و بازرگانان و علمای مقاومت در کنفرانس تقریب به تصویب رسیده است.
اینها در راستای فعالسازی و عملیاتی کردن کنفرانس است، ما نمیخواهیم که کنفرانس تقریب تبدیل به کنفرانس سخنرانی و وعظ و ارشاد شود بلکه امروزه کنفرانس تقریب به محل برنامهریزی تبدیلشده است.علاوه بر این ما درصدد فعالسازی مجامع تقریبی در سراسر جهان هستیم، امسال کنفرانس تقریب با کنفرانسهای قبل فرق دارد و کنفرانسی عملیاتی خواهد بود، دو جلسه عمومی، افتتاحیه و اختتامیه داریم و بقیه جلسات مثل نشست تخصصی بانوان و بازرگانان، احزاب، فرهنگیان، دانشجویان و علمای مقاومت تخصصی است، بهطور کل جهتگیری کنفرانس امسال عملیاتی خواهد بود. در مورد افراد شرکتکننده در کنفرانس هم باید گفت که تعدادی از این افراد محور تقریب هستند و باید هرسال حضورداشته باشند و گریزی از دعوت اینها نیست اما بااینحال همه چهرهها یکسان نیستند و امسال اقشار مختلف خواهند آمد و اتفاق جدیدی خواهد افتاد.
پیشنهادهایی
برای مردمیسازی هفته وحدت
رهبر معظم انقلاب در سه سال اخیر حدود 60 بار بر مساله وحدت تأکید کردهاند و این یعنی که فرمانده امت اسلامی بیش از همیشه درباره مساله تفرقهاندازی دشمنان در میان مسلمانان احساس خطر میکند و بر یاران اوست که به یاری برخیزند، خصوصاً که امسال خطاب مستقیمشان را بهسوی فعالان مردمی عرصه فرهنگ انقلابی آوردند و از آنان خواستند تا هر جا انقلاب نیاز دارد نقشآفرین باشند. آنچه در ادامه میآید چند پیشنهاد بلندمدت و مقطعی، برای اجرا در هفته وحدت و هفتههای بعدازآن است چراکه طبعاً اگر فعالیتها چه در قبال شیعیان و چه درباره برادران اهل سنت به هفته وحدت محدود شود اثری نخواهد داشت و رنگ و بوی سیاسی و تبلیغاتی میگیرد که متأسفانه تاکنون نیز چنین بوده است.شناخت وحدت و ابعاد آن برای خودمان
امام علی (ع) فرمودند: «ما من حرکه الا و انت محتاج فیها الی المعرفه»، هر کاری را شناختی پیشین ضروری است؛ گام اول این است که خودمان نسبت به موضوع فراموششده وحدت شناخت کافی بیابیم تا جریان افراطی با چند شبهه ذهن ما و مخاطبمان را در اختیار خود نگیرد.
در این راستا خوب است که چند کتاب و جزوه را مطالعه کرده و به بحث بگذاریم، این کتابها: پیشوایان شیعه پیشگامان وحدت، وحدت و همگرایی از منظر رهبر انقلاب، وحدت اسلامی از دیرباز تا دیروز با تکیهبر جنبش اتحاد اسلام، لعنهای نامقدس، شیعه و سنی غوغای ساختگی و... برای مطالعه مناسباند. جزوات زیادی هم در سایتهای معتبر قابلدسترسی است.
تولیدات فکری و فرهنگی خاص
چنانچه مصلحان و دعوتگران همواره از جمعهای محدود شروع کرده و پس از تشکیل حلقه یاران کار را عمومی میسازند، ما نیز خوب است که در گسترش فکر تقریبی از اطرافیان و همفکران خود شروع کنیم، خصوصاً بدنه مذهبی و انقلابی جامعه که بیشتر در معرض شبهات افراطیون متحجر قرار دارد و گرچه بهطور اجمالی وحدت را قبول دارد ولی تفصیلاً آن را نمیشناسد یا عملاً برای آن کاری نمیکند.
ترویج فکر تقریبی به روشهای مختلف میسور است، تولید نشریات و ویژهنامهها، برگزاری جلسات تحلیلی و فکری در مساجد و هیئتها با محوریت تبیین سیره اهلبیت (ع) در مواجه با غیرشیعیان، تولید و برگزاری نمایشگاه پوسترهای گرافیکی، تولید کلیپ و جزوه و بروشور، تولید اشعار و مداحیهای وحدوی، تولید بروشور معرفی مصلحان و علمای تقریبی مسلمان و غیره
اقدامات ترویجی عمومی
در گام بعد میتوان حیطه مخاطبان را به عموم جامعه گسترش داد و تبلیغ را علنیتر کرد، طبعاً استفاده از ابزار هنر و بیان غیرمستقیم در این مرحله بیشتر به کار میآید.
تولید و پخش مستندهای تهیهشده در این رابطه در مساجد و مدارس، برگزاری نمایشگاههای گرافیکی عمومی، اجرای همایشهای بزرگ، استفاده از بیل بردهای شهری برای تبلیغات مرتبط با وحدت جامعه و بیان قدرت ناشی از آن، برگزاری مسابقات کتابخوانی یا تولیدات هنری با این موضوع، افشای اقدامات شبکههای افراطی تندروی شیعه و سنی در قالب کلیپ و نمایشگاه و پاسخ به شبهات آنان و غیره.
ظرفیت گسترده فضای مجازی
عرصه دیگری که فضای خاص و عمومی را پوشش میدهد و اینک از ظرفیت بالایی برخوردار است فضای سایتها و نیز شبکههای اجتماعی است، کمترین کاری که در این فضا میتوان انجام داد توزیع تولیدات فکری و فرهنگی است که عقل و حس مخاطبان را در مساله وحدت اسلامی هدف گرفته است.
بهطور طبیعی اگر امکان تولید داشته باشیم، میتوانیم موجآفرین نیز باشیم. همچنین میتوان کمپینهایی را تشکیل داد، مثلاً کمپین عکس تقریبی و اینکه از همه ایرانیها بخواهیم این بیت شعر اقبال را روی کاغذی بنویسند و از خودشان عکس سلفی بگیرند و منتشر سازند: «فارغ از ام و اب و اعمام باش / همچو سلمان، زاده اسلام باش»
درباره اهل سنت
کسانی که شناخت کافی یافته و خود را با سیره اهلبیتی «کونوا لنا زینا» آراستهاند، شایسته است که برای زدودن تبلیغات سوء رسانههای افراطی وابسته، بنا به توصیه اهلبیت (ع) در مساجد و محافل اهل سنت حاضرشده و با آنان دوستی کنند. این مساله خود یک راهبرد اساسی برای مقابله با افراطیون طرفین و دشمنانی است که میخواهند از میان دوری ما، تخم نفرت را کاشته و در زمان مقتضی، ایران را نیز بسان عراق و پاکستان نمایند!
همچنین سر زدن به خانواده شهدای اهل سنت، تقدیر از نخبگان آنان در محافل شیعی، دعوت از روحانیون معتدل ایشان برای سخنرانی درباره جایگاه اهلبیت نیز ایشان در مجامع شیعه، تشکیل اردوهای جهادی خدمت به مناطق محروم مشترک سنی و شیعه، ارائه خدمات اجتماعی به محرومان آنان و غیره.
مطالبه از مسئولان و نخبگان
باید سعی کرد همزمان، ظرفیتهای دولتی و علمی را نیز فعالسازی کرد، مطالبه دائمی از مسئولان و نیز نخبگان حوزوی و دانشگاهی برای تبیین نگرش انقلابی حضرت امام (ره) که دوگانه شیعه سنی را به دوگانه مستضعف مستکبر بدل کرد و شاه شیعه را دارای اسلام آمریکایی و مجاهد سنی فلسطینی را دارای اسلام ناب میدید.
همچنین طرد افراطیون و نفی اتهامات افراطی به شیعیان، توجه بیشتر به مساله وحدت و... از مسائل مؤثر در ترویج این گفتمان انقلابی و اسلامی است.
فعالسازی سایر ظرفیتها
یکی از راهبردهای همیشگی ما باید این باشد که علاوه بر اقداماتی که خودمان مستقیم میتوانیم انجام دهیم، با گسترش گفتمان وحدت، از فعالسازی سایر ظرفیتها نیز بهره ببریم، مثلاً اگر دوستی داریم که در روزنامهنگار است، از او بخواهیم در این رابطه تولید محتوا کرده یا جلوی درج مطالب خلاف وحدت را بگیرد، به صاحبهنر بگوییم اثری تولید کند، فعالان اینترنتی را جمع کنیم و اهمیت مساله را برای آنها تبیین کنیم و دهها اقدام دیگر. در این مرحله میتوان ستادهای مردمی گسترش گفتمان وحدت را تشکیل داد و از همه فعالان و دغدغهمندان جهت تحقق اهداف استفاده نمود، از این طریق گرچه یک یا چند نفر بودهایم ولی میتوانیم انرژی دهها نفر را در این زمینه فعال کنیم؛ این همان چیزی است که رهبر انقلاب بهعنوان گفتمان سازی مورد تأکید قرار میدهند.