تاریخ ایرانزمین فراز و نشیبها و جنگهای متعددی را در دل خود ثبت کرده است اما در این میان دوران جنگ تحمیلی و دفاع مقدس،علاوه بر ویژگیهای خاص، درسهایی داشته که در حقیقت نهفقط برای آن دوران بلکه برای امروز و آینده این کهن مرز و بوم سرمشق و الگویی بس ارزشمند به یادگار گذاشته است که در این نوشتار به اختصار به برخی از آن درسها اشاره میشود.
۱- ایمان
دفاع جانانه مدافعان دین و میهن در مقابل حمله همهجانبه ارتش بعث عراق با آن همه امکانات و تجهیزات پیشرفته نظامی و سرانجام پیروزی کشورمان در آن جنگ نابرابر به خوبی نشان داد که اگرچه تجهیزات و نفرات بسیار مهم است اما، مهمتر از آن، قدرت ایمان و خودباوری است که میتواند پیروز نهایی میدان را تعیین کند؛ تقریبا همه کارشناسان نظامی و تئوریسینهای آن زمان با توجه به آمادگی و قدرت ارتش عراق و پشتیبانیهای همهجانبه کشورهای غربی خصوصا آمریکا و همچنین حمایت شوروی سابق و اکثریت کشورهای عربی منطقه بر پیروزی مسلم ارتش بعث در مقابل کشورمان اتفاقنظر داشتند، اما مقاومت و جانفشانی دلیرانه فرزندان این سامان در عملیات گوناگون که اصلیترین پشتوانه آن جانفشانیها، ایمان راسخ و توکل به خداوند و باور و اعتقاد عمیق به تحقق وعدههای الهی بود و سرانجام پیروزی را برای جبهه حق رقم زد، تمامی پیشبینیها و معادلات صدام و حامیان و مشوقان و کارشناسان نظامی را مُهر باطل زد.اما کدامین ایمان و باور، همان ایمان و باوری که در آموزههای اسلام ناب محمدی، مقاومت و مقابله با متجاوز به حریم سرزمین ناموس را واجب میداند و کشتگان راه دفاع از حق و حقیقت و «عِرض» و «اَرض مسلمین» را شهید و زندگان جاویدی که نزد خدای باریتعالی روزی خورند.
همان ایمان و باوری که پویندگان طریقت، حقیقت و اسلام ناب برای مانایی و ماندگاری کلمه حق، تن به پیکار و مقابله با خصم میدهند و نه برای کشورگشایی و پایمال کردن حق مردمان؛ همان ایمان و باوری که «احدی الحسنیین» را از عمق جان باور دارند که پس از مقابله با دشمن متجاوز چه زنده بمانند چه کشته شوند اجری بیحساب نزد پروردگار عالمیان دارند و البته که اجر شهید را جز خداوند کسی نمیداند. همان ایمان و باوری که یاوران پیامبر را در غزوات و اصحاب امام حسین را در رکاب سالار شهیدان به اوج رشادت و ایثارگری و جانفشانی در راه خدا میرساند.
۲- خودباوری
به اذعان کارشناسان، ارتش بعث عراق در زمان حمله به کشورمان علاوه بر برخورداری از آمادگی لازم و تمهیدات از پیش اندیشیدهشده برای آغاز یک حمله گسترده، شدید و برقآسا، تجهیزات نظامی فراوان و انواع سلاحهای پیشرفته آن زمان را نیز در اختیار داشت و در مقابل آن آمادگی و تجهیزات و لشکرهای متعدد و آن حمایتهای گسترده قدرتهای شرق و غرب و کشورهای منطقه، ایرانی بود که در زمان حمله ارتش صدام در 31 شهریور سال 59، تنها حدود 19 ماه از پیروزی انقلاب مردمش میگذشت.نیروهای نظامیاش به دلایل گوناگون از آمادگی کامل برخوردار نبودند، سپاه سامانی نداشت، اوضاع سیاسی مملکت نیز از ثبات لازم برخوردار نشده بود، وضعیت کلی کشور هم از آشفتگیها و نابهسامانیهای بسیاری در رنج بود، آن موقع بسیج هم شکل نگرفته بود و در کنار اینها از نظر بینالمللی هم، قدرتها و بیشتر کشورهای جهان نیز تحتتاثیر آنها تمام تلاششان را برای انزوا و فروپاشی نظام تازهشکلگرفته در ایران انجام میدادند.در طول جنگ هم نه تنها از فروش سلاح و تجهیزات بلکه حتی «سیم خاردار» هم به ما خودداری میکردند. در چنین شرایطی بود که صدام رویای فتح 48 ساعته خرمشهر و سپس خوزستان را و آن گاه رسیدن یک هفتهای به تهران و نوشیدن جام پیروزی را و مصاحبه با رسانهها را در پایتخت ایران در سر میپروراند اما مقاومت مردانه رزمندگان نهچندان پرشمار کشورمان با آن تجهیزات اندک، دشمن را نزدیک دو ماه در خرمشهر زمینگیر کرد؛ هر چند پس از آن رشادتها شهر خرم ایران به اشغال دشمن بعثی درآمد و ... اما بازپسگیری خرمشهر پس از حدود 18 ماه اشغال و دیگر پیروزیهای چشمگیر رزمندگان اسلام به روشنی از نیروی ایمان و «خودباوری» دلاورمردان ایران زمین حکایت می کرد، خودباوری نشأت گرفته از توکل به خداوند و امیدواری به تحقق وعدههای الهی دلالت کننده بر پیروزی حق بر باطل.
۳- ایثار و فداکاری
سبقت گرفتن رزمندگان بر یکدیگر در عرصه نبرد با کفر و باطل و خصم متجاوز و مسابقه آن غیورمردان بیادعا برای نصرت اسلام و مسلمین و دفاع از کیان دین و ناموس وطن، آن هم نه به پشتوانه سلاح و تجهیزات نظامی بلکه با توکل به خدا و در طبق اخلاص گذاشتن جان خود، صحنههایی از ایثار و فداکاری را در طول دفاع مقدس به یادگار گذاشت که برخی نمونههای آن را فقط میتوان در صدر اسلام و جانفداییهای اصحاب سالار شهیدان در کربلا سراغ گرفت. فداکاری و ایثار فقط برای کسب رضای الهی و نصرت حق و در هم کوبیدن باطل و خصم تجاوزگر و جنایتکار که برای رسیدن به اهداف تجاوزکارانه و باطل خود به هر جنایتی دست میزنند.
۴- انسجام و همبستگی
بی گمان یکی از دلایل پیروزی کشورمان در مقابل آن تهاجم گسترده دشمن و حامیانش که تقریبا می توان گفت به طور مستقیم و غیرمستقیم بیشتر کشورهای جهان را در مقابل ملت ایران قرار داده بود، داشتن انسجام و همبستگی تمامی نیروها و رزمندگان اعم از ارتشی و بسیجی و سپاهی و عشایر و... و اتحاد و همدلی همه ایرانیان از اقوام و ادیان و مذاهب گوناگون بود. اتحاد و انسجام و همبستگی که یک ملت بزرگ را برای دفاع از عزت و استقلال و آزادی و سرافرازی میهن، «همرای» و «هماراده» و «همافزا» کرده بود.
۵- غیرت و عزت مداری
اگر ادعا کنیم بارزترین نماد و تبلور غیرتورزی و عزتطلبی ایرانیان آن است که در دفاع مقدس به منصه ظهور رسید ادعایی گزاف نیست، غیرت و عزتطلبی که جوانان و رزمندگان و مدافعان حریم و حرم دین و میهن از خود نشان دادند تا به آن جا که در هویزه و دیگر جاها پیکر پاکشان که هنوز جان و نیمهجانی در آن بود زیر تانکهای بغض و کینه دشمن شرحه، شرحه و گاه پیکرهای پاکشان در آتش سوزانده شد اما این مردان خدا، اهل قبیله عشق و غیرت، لحظهای از آرمانهای الهی خود پا پس نکشیدند و چون مرد خدا بودند و چنین عمل کردند، نه تنها یک وجب از خاک وطن در اشغال دشمن باقی نماند بلکه این رشادتها و غیرتورزی و این پیروزی نشأت گرفته از الطاف الهی باعث شد تا این لحظه و به امید خدا تا همیشه تاریخ هیچ دشمن و اهل باطلی جرئت تجاوز به ایران را نداشته باشد و البته که دفاع مقدس درسهای فراوانی دارد که در این مقال نمیگنجد و قطعا پرهیز از «منیتها»، «خودخواهیها» دوری از اشرافیگری و تجملگرایی، اجتناب از فساد و حرامخواری و رشوه و... نیفتادن در دام ریاستطلبی و فاصله گرفتن از مردم، وفاداری به آرمانهای انقلاب و خون بیش از 230 هزار شهید والامقام این سامان و تقوا و خداباوری مسئولان و اتحاد و انسجام و همبستگی مردم و تداوم غیرت مداری و عزتطلبی و ایمان واقعی به خداوند و الطاف بیکران حضرتش، هم ایران و ایرانی را در مسیر رشد و کمال هدایت میکند هم درسها و هم مشقهای دفاع مقدس را در طول زمان تا ظهور حضرت صاحب الزمان جاری خواهد کرد همچنان که در جریان دفاع جانانه «مدافعان حرم» آن سرمشقها به خوبی مشق شد.