«شماره 76»
یک ایرانی پرصلابت
گزارش خراسان از عرشه ناو جماران درباره امکانات، تجهیزات
و سامانه های نصب شده
گزارش خراسان از عرشه ناو جماران درباره امکانات، تجهیزات
و سامانه های نصب شده
اگر در سراسر کشور به هر پایگاه یا شهری بروید که نیروی دریایی آن جا حضور دارد، خواهید دید که ماکت یک شناور بزرگ نظامی با شماره 76 همه جا خودنمایی می کند که نامش «ناوشکن جماران» است، ناوشکنی که برای اولین بار کاملا ساخت ایران و از افتخارات نیروی دریایی و صنایع کشورمان در بخش های مختلف به شمار می رود. در دومین روز حضورمان در بندرعباس میهمان فرمانده و کارکنان خونگرم ناوشکن جمهوری اسلامی ایران جماران بودیم تا ضمن گفت وگو با فرمانده این سازه بزرگ و پرافتخار ایرانی بازدیدی هم از بخش های مختلف جماران داشته باشیم. ساخت این ناوشکن با فرمان مستقیم رهبر انقلاب اسلامی و در حقیقت با ایده فرمانده کل قوا آغاز شد. ایشان با توجه به بازسازی موفقیت آمیز ناوشکن سبلان در کارخانه های نیروی دریایی، فرمودند ناو جنگی با قابلیت حمل موشک و بالگرد ساخته شود. مقام معظم رهبری در مراسم به آب انداختن ناوشکن جماران با اشاره به روزهای اول صدور چنین فرمانی خاطر نشان کردند: «آن روزی که در کارخانجات بندرعباس مساله ساخت ناوشکن مطرح شد به نظرم رسید که در همان دیدار برخی ها فکر می کردند این کار شدنی نیست، نه فقط شدنی بود بلکه نسبت به همتی که امروز شما برای کارهای بزرگ دارید کار چندان بزرگی هم به حساب نمی آمد». ناوشکن جماران درقالب پروژه موج یک از سال 76 تا 88 و طی مدت 12 سال با اتکا به توان مراکز علمی و صنایع داخلی کشور ساخته شد و جمهوری اسلامی ایران هم اکنون مدعی ساخت ناوشکن در این ابعاد و بدون وابستگی در دنیاست. این ناوشکن با تکیه بر پیشرفته ترین فناوری روز دنیا ساخته شده و هم چنان به روز می شود و ویژگی های فراوانی دارد. جماران می تواند علیه همه نوع هدف سطحی، زیر سطحی و هوایی عملیات انجام دهد و توانایی حمل انواع بالگرد از جمله بالگرد ضد زیردریایی بل ۲۱۲ یا بالگرد اس اچ۳-سی کین گرا دارد. جماران یک سازه دریایی شناور به طول 94 و عرض 11متر است که گفته می شود 2 موتور هر یک با توان ۱۰۰۰۰ اسب بخار و ۴ ژنراتور دیزل ۵۵۰ کیلوواتی دارد. کارکنان جماران ۱۴۰ نفر هستند و می تواند با سرعت 30 گره دریایی (56کیلومتر بر ساعت) تا شعاع 3 هزار مایلی (5500کیلومتر) عملیات انجام دهد که برای یک شناور سرعت و مسافت بالایی به شمار می آید.
سامانه های نصب شده روی جماران
از جمله سامانه های این ناوشکن می توان به مواردی همچون: سامانه های ناوبری، سامانه برق و ناوبری و مخابرات اضطراری،سامانه هوای فشرده و کنترل،سامانه خنک کاری موتور،سامانه ساعت مرکزی،سامانه های چف و فلیر،سونارهای زیر سطحی و اکوساندر،سامانه های الکترواپتیکال،سامانه کامل هواشناسی،سامانه کنترل آتش،سامانه هماهنگ کننده(سینکرونایزر)،سامانه قطب نمای مغناطیسی(جایروی مغناطیسی) عمق سنج وسرعت سنج،سامانه آب شیرین کن،سامانه هدایت خودکار(اتوپایلوت)،سامانه ضد حریق،سامانه امداد و نجات،سامانه جامع ردانگارد(کو اوردینیتور)، سامانه متعادل کننده(استبلایزر)،سامانه مخابرات و شبکه رایانه داخلی،سامانههای مخابراتی هوایی،سامانههای هشدار و خطر سراسری ،سطحی و زیرسطحی و سامانه ردنگار (coordinator)، سامانههای راداری تاکتیکی،سامانه های جنگ الکترونیک و ضدالکترونیک،نیروگاه ۵۵۰ کیلوواتی،سامانه دفاع در برابر حمله های ش م ه (شیمیایی-میکروبی-هسته ای) درب های نفوذناپذیر، دوش های ضد آلودگی ش م ه برای برطرف کردن آلودگی احتمالی نفرات، تیم های سنجش آلودگی عوامل شیمیایی مجهز به لاکرهای کنترل صدمه های احتمالی به ناوشکن،توانایی سوخت رسانی به بالگرد روی پد ویژه برای نخستین بار در ناوشکن این کلاس و ده ها سامانه ریز و درشت دیگر اشاره کرد.
از دیدگاه رزمی این ناوچه دارای ۴ لانچر برای موشک سطح به سطح نور با برد حدود ۱۷۰ کیلومتر و سرجنگی ۱۶۵ کیلوگرمی،۴ لانچر برای موشک سطح به هوا فجر با برد ۳۲ کیلومتر، ۲ پک سه تیوپه اژدرهای کوتاه برد ۵۳۳م. م. با برد ۳۰ کیلومتر،۴ قبضه موشک انداز دوش پرتاب میثاق ۲ با برد حدود ۶ کیلومتر و سرجنگی ۱ کیلوگرمی،۱ قبضه توپ تمام اتوماتیک ۷۶م. م. فجر ۲۷ در سینه ناو با توانایی شلیک ۸۵ گلوله در دقیقه (نواخت ۱۲۰ گلوله در دقیقه نیز برای این توپ ذکر شده) با حداکثر برد ۱۷ کیلومتر و برد مؤثر ۱۲ کیلومتر برای اهداف سطحی و ۷ کیلومتر برای اهداف هوایی(ارتفاع ۲۳۰۰۰ پایی)،۱ قبضه توپ ۴۰م. م. هدایت راداری فتح ۴۰ در پاشنه با نواخت ۳۰۰ گلوله در دقیقه و بیشینه برد ۱۲ کیلومتر برای پدافند هوایی،۲ قبضه توپ ۲۰م. م. در دو طرف پل فرماندهی،دو قبضه مسلسل 7 و 12م. م. دوشکا در دو طرف است.
همچنین نوع جدید سامانه راداری عصر با سیستم آرایه فازی ۳ بعدی بر جماران نیز نصب شده است. به گفته فرمانده جماران این سامانه تمام تست های خود را با موفقیت پشت سر گذاشته و همه مراحل طراحی، ساخت و نصب آن توسط متخصصان داخلی انجام شده است. رادار عصر قابلیت شناسایی همزمان ۱۰۰ هدف را دارد و از مهم ترین مزایای رادار آرایه فازی عصر می توان به به کارگیری ترانزیستور در آن اشاره کرد که بر خلاف رادارهایی با فناوری قدیمی تر و با از کار افتادن چند ترانزیستور، رادار از مدار خارج نمی شود و تنها برد آن کاهش می یابد در صورتی که در رادارهای پیشین و با فناوری قدیمی، رادارها کامل از کار می افتادند. در کنار ویژگی های مطرح شده، این رادارها قادرند تصاویری با کیفیت بسیار بالاتر ارائه کنند و رزولوشن تصویر منتشر شده را به بهترین نحو به نمایش بگذارند که علت آن، امکان باریک کردن لوب اصلی آنتن است. از دیگر مزایای رادار عصر می توان به قدرت شناسایی بالا و برد زیاد اشاره کرد به طوری که می تواند اجسامی با سطح مقطع 4 متر مربع را تا شعاع 180 کیلومتری رصد کند البته رادار برد بلند عصر توانایی شناسایی موشک های کروز را نیز دارد. جماران در مقایسه با فریگیت های انگلیسی برتری های بسیاری دارد مثلا در پاشنه ناو انگلیسی فقط موشک انداز وجود دارد اما جماران علاوه بر موشک انداز توانایی نشست و برخاست بالگرد در پاشنه را نیز دارد که با توجه به تفاوت وزن شناور در نشست و برخاست بالگرد، حفظ تعادل از ویژگی های برترجماران به شمار می رود. حضور در چنین شناوری با این ویژگی ها فرصت مغتنمی بود که سعی کردیم بی بهره نمانیم و در حد امکان به بررسی زیر و بم ناوشکن بپردازیم.
ورود به ناوجماران
در ورود به ناوشکن جماران باید مثل برخی اماکن حفاظتی گوشی تلفن همراه خود را تحویل دهیم و نام خود را در فهرست ورودی های جماران بنویسیم. البته زمان حضور ما همه در حال جوش و خروش آماده شدن برای حضور در ماموریت خلیج عدن و دریای سرخ بودند. فرمانده نیز با عذرخواهی از ما به جلسه ای رفت و ما را با این شناور پراقتدار تنها گذاشت. شناور غول پیکری که با گذشت 5 سال از ساخت آن نام و آوازه خوبی در منطقه یافته است. ناوشکن جماران و شاید همه ناوها شامل بخش های مختلفی هستند و به نوعی یک شهر روی آب محسوب می شوند. این جا هم از باشگاه و خوابگاه گرفته تا حمام و توالت و رستوران و آشپزخانه، کافی شاپ،کتابخانه، تلویزیون و وسایل سرگرمی و ورزشی و فضاهایی برای عبادت و گذران اوقات فراغت وجود دارد. در راهرو تابلوی بزرگی به چشم می خورد که انواع گره های دریایی را در خود جای داده است و در بخش های مختلف نیز عکس و جملاتی از رهبر انقلاب دیده می شود که در بازدید از جماران بیان فرموده اند. کارکنان ناوشکن جماران به 2 چیز افتخار می کنند یکی افتتاح این شناور توسط فرمانده کل قوا و نام آن که یادآور امام راحل است و دیگری ایرانی بودن آن که چون نگینی در میان شناورهای نیروی دریایی می درخشد و همان طور که در ابتدا نوشتم ماکت آن در همه شهرها و پایگاه های نیروی دریایی بنا شده است.
در ناوشکن جماران آب خوراکی به وسیله آب شیرین کن از دریا تهیه می شود و مواد و آذوقه غذایی برای چند ماه وجود دارد که البته در مواردی ناوهای لجستیکی حمل این مواد را در ناوگروه برعهده دارند. ضمن این که آشپزخانه ناوشکن نیز هر روز غذای گرم به خدمه می دهد. جماران 6 طبقه دارد که طبقه اول متعلق به فرمانده و افسران ارشد است و طبقات زیرین نیز محل استراحت افسران دیگرو مهناوی هاست.
ناوشکن جماران نمونه مهم و ارزشمندی از توان و اراده ایرانی است اما به طور قطع سقف اهداف نیروی دریایی راهبردی ما را پوشش نمی دهد. چنانچه فرمانده معظم کل قوا نیز در این باره در دستخطی که در کتاب یادبود ناوشکن جماران نوشتند و نمونه آن در دفتر فرمانده ناو نیز موجود است، تاکید دارند این تجربه گران بها سرآغاز مبارکی باشد برای فتح قله های ارزشمند دیگری که نبوغ ذهنی و ایمان استوار شما دریادلان ارتش جمهوری اسلامی ایران به ملت بزرگ و کشور سرافرازتان هدیه خواهید کرد.
در اسکله ای که ناوشکن جماران حضور دارد شاهد ۲ ناوشکن پرصلابت ایرانی یعنی سبلان و البرز نیز بودیم که همزمان پهلوگرفته بودند و ناوهای لجستیک لاوان و تنب نیز در بخش دیگری از اسکله حاضر بودند. ناو لجستیک خارک که بزرگترین ناو لجستیک خاورمیانه به شمار می رود و در نوع خود در جهان کم نظیر است در فاصله ای دورتر از ساحل لنگر انداخته بود.
ناوشکن سبلان همان واحد دلاوری است که 29 فروردین 1367 مورد تهاجم هواپیماهای آمریکایی قرار گرفت و اصابت بمب هدایت شونده لیزری به وسط ناو، آن را به وضعی درآورد که کسی باور نمی کرد 21 سال بعد در حال حرکت باشد.پس از رهایی ناو از خطر غرق شدن با وجود آسیب دیدن بدنه و تیر اصلی کشتی و رساندن آن به پایگاه، متخصصان دلاور و خط شکن نیروی دریایی ارتش به بازسازی آن با اتکا به توان داخلی اقدام کردند، اما کار به همین جا ختم نشد.
سبلان در خط مقدم به سازی و ارتقا نیز قرار گرفت و سامانه های موشکی دوربرد، انواع سامانه های هشداردهنده، فریب دهنده و سامانه های کمکی داخلی و سامانه های ارتباطی جدید در طی سال های بعد روی آن نصب شد و سبلان را از گذشته متفاوت کرد. یکی از آن ها سامانه دوربرد دیدهبانی و ردگیری اپتیکی است. این نوع سامانه ها برای امور مختلفی چون دیده بانی، کشف و ردگیری اهداف متحرک و حتی رهگیری آنها طراحی می شوند. نمونه هایی از این سامانه ها قابلیت قفل کردن روی اهداف را دارند و در کنار توپ های پدافند هوایی، زمینی و دریایی در کشورمان به کار گرفته می شوند. حتی گونه ای از سامانه های حرارتی ساخته شده در کشور، توان آشکارسازی اهداف هوایی نزدیک شونده از برد 150 کیلومتری را دارد. ۲ مجموعه از نوع اپتیکی در تصاویر یاد شده به چشم می خورد که یکی روی برجکی به ارتفاع تقریبی 7 متر از بالاترین طبقه در نقطه ای مرتفع نصب شده تا فواصل دورتر را ببیند و سامانه دوم نیز کمی جلوتر و در ارتفاع کمتری نصب شده است. هر چند زاویه دید این دوربین ها در افق، مناسب است اما وجود ۲ سامانه برای پوشش دهی بهتر به محیط اطراف مناسب تر است.
این سامانه برای شرایط محیطی سخت دریا طراحی شده و زیرسامانه های تثبیت و متعادل کننده، گرمایش و سرمایش و کنترل رایانه ای تصاویر دارد. بدین ترتیب هر ۲ سمت ناو سبلان تا شعاع چند ده کیلومتر در روز و احتمالا شب زیر نظر چشمان تیزبینی قرار دارد که در صورت تمایل به استفاده نکردن از رادار، می توانند به کمک توپ های ناو بیایند. به کارگیری سامانه های اپتیکی حرارتی و لیزری در شناورها علاوه بر سامانه های راداری به حفظ توان رزمی این واحدها در نبردهای مدرن کمک شایانی می کند که مثالی از آن ها را ذکر کردیم.
ناو لجستیک خارک نیز یک کشتی پشتیبانی و سوخت رسان نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران است که سال ۱۹۷۷ در بریتانیا ساخته شد. این کشتی یکی از پیشرفته ترین شناورهای نظامی ایران است و گاهی ناو هلی کوپتربر نیروی دریایی ایران نامیده می شود، زیرا امکان پذیرش همزمان 3 فروند بالگرد در اندازه «سی کینگ» را دارد. ناو بالگردبر خارک با طول 207 متر و حدود 250 مستخدم، بزرگترین ناو منطقه غرب آسیا است که هم اکنون در ناوگان جنوب نیروی دریایی ارتش اقدامات آمادی و پشتیبانی ناوشکن های رزمی نداجا را در پهنه آب های بین المللی انجام می دهد. ناو خارک به عنوان بزرگ ترین ناو منطقه، توسط ایران به انواع تجهیزات آفندی و پدافندی مجهز شد و هم اکنون نیز در زمینه لجستیک و پشتیبانی یگان های رزمی نیروی دریایی ایران نقشی بی بدیل دارد. این ناو به تازگی به پهپادهای دریاپایه نیز مجهز شده است. از آخرین ماموریت های ناو لجستیکی خارک شرکت در ناوگروه های سوم، هفتم، نهم و دوازدهم نیروی دریایی اعزامی به منطقه خلیج عدن و تنگه باب المندب برای برقراری امنیت عبور و مرور ناوگان های تجاری و مقابله با دزدان دریایی بوده است. ناو لجستیک لاوان از دیگر ناوهای لجستیک نداجاست که توانایی حمل تانک را دارد. این ناو حدود 30سال عمر دارد و با وزنی بیش از 2850 تن وزن قادر است در خشکی (آب های کم عمق) پهلو بگیرد و دوباره با توان بسیار بالا به دریا باز گردد. سرعت این ناو پیشتیبانی کننده بین 13 تا 14گره دریایی است و در عملیات ها و ماموریت های مختلف کاربرد دارد.