گام به گام حقوق چکی
بررسی ریزه کاری های قانون جدید چک
سجاد حاجبی خانیکی
کارشناس ارشد حقوق
شاید شما هم از جمله کسانی باشید که درگیر یک مشکل حقوقی از نوع واخوردگی چک شده باشید یا و شاید هم خبرهایی از قانون جدید چک به گوش تان رسیده باشد. در این متن تلاش داریم تا نکات کاربردی درباره اسناد تجاری یا بهتر بگویم چک بیان کنیم و سپس روش های جلوگیری از بروز مشکلات و هم چنین روند پیگیری حقوقی مسائل مربوط به چک را برای تان شرح دهیم.
چند وقتی است که شاهد حضور چک های جدیدی با عنوان چک صیاد در بازار معاملات و بانک ها هستیم . این چک ها در همه شعب بانک های سراسر کشور پس از اخد مجوز از بانک مرکزی برای اشخاص حقیقی و حقوقی صادر می گردد . این چک ها تقریبا دارای روند تئوری خوبی است. از جمله این مزیت ها می توان به انسداد حساب های شخص صاحب حساب در تمامی بانک های ایران و پرداخت کسری موجودی از سایر حساب های صاحب حساب در صورت داشتن موجودی اشاره کرد. دیگر ویژگی آن سیستم سنجش میزان اعتبار صلاحیت صاحب حساب از طریق ارسال شماره شناسه چک به سامانه پیامکی 701701 است. در واقع این راه که هنوز در حد حرف است و در سیستم بانکداری کشور اجرایی نشده است،یکی از شیوه هایی است که شما میزان خوش حسابی صاحب چک را بررسی می کنید.
بهر حال توصیه می کنم قبل از هر گونه معامله و رد و بدل کردن چک با بررسی میزان خوش حسابی طرف قراردادتان، خیالتان را آسوده کنید.
احتمالا شما هم در دست تان چک هایی دارید که دارای همان عباراتی از قبیل ضمانت، بابت، پشتوانه و حسن انجام کار هستند. باید در نظر داشته باشید که این عبارت ها در پاس شدن چک به مفهوم عرفی آن تاثیری ندارند و حتی اگر عبارت در وجه مشعر بر عبارات خلاف اخلاق باشد بانک در صورت داشتن موجودی وظیفه دارد تا وجه چک را پرداخت کند و در صورت کافی نبودن موجودی یا منطبق نبودن امضا در حدود عرف بانکداری موظف به برگشت زدن و صدور گواهی عدم پرداخت است. اما این به این معنا نیست که نوشتن چنین عبارت هایی کاری بیهوده است. در واقع این عبارت ها در زمان اثبات وقوع معامله میان دو طرف کاربرد فراوانی دارد و می توان از این طریق به وقوع معامله بین طرفین استناد کرد یا در جایی که چک بابت ضمانت انجام کار باشد فرد می تواند با همین عبارت از برداشت غیر قراردادی آن جلوگیری کند و در محاکم کیفری طرح دعوی و احقاق حق خویش را خواستار باشد .
نکته دیگری که باید در هنگام کشیدن و یا گرفتن چک به خاطر داشته باشید این است که حتما از طرف مقابل رسید دریافت یا پرداخت چک را بخواهید، تا در موقع ضرورت از آن در مقابل دفاع یا طرح دعوی بتوانید استفاده کنید .
اگر چک در دست تان به دلیل کافی نبودن موجودی صاحب حساب و صدور گواهی عدم پرداخت مواجه شدید باید به روشی که در ادامه می آید عمل کنید تا حق تان را بگیرید.
بر اساس قانون جدید چک شما باید این اقدامات اجرایی را انجام دهید:
نخست با در دست داشتن اصل کارت ملی ، اصل چک و گواهینامه عدم پرداخت به یکی از دفاتر خدمات قضایی شهرمان مراجعه کنید. لیست و آدرس دفاتر خدمات قضایی در سامانه عدل ایران قوه قضاییه به نشانی اینترنتی Adlrian.ir قابل مشاهده می باشد.پس از مراجعه به این دفاتر و به همراه داشتن مدارک یاد شده تقاضای دادخواست صدور اجرائیه چک بلامحل با مشخصات چک را باید ارائه دهید. هزینه دادرسی در این دعوی غیر مالی می باشد و هزینه آن بسته به ضمائم دادخواست از 40 هزار تا 100 هزار تومان متغیر است (قابل ذکر است که به دلیل غیر مالی بودن دعوی فوق رقم چک در هزینه دادرسی تاثیری ندارد) پس از ثبت دادخواست دعوی، دادخواست شما به دادگاه ارجاع می شود. این نکته دقیقا قسمت جدید قانون چک جدید است. به طوری که تا قبل از تصویب و اجرایی شدن قانون صدور چک جدید ، بسته به رقم خواسته یا همان رقم چک فرد دادخواست داده باید برای پیگیری درخواستش در دعاوی مالی بیست میلیون تومان و کمتر از آن به شورای حل اختلاف در دعاوی مالی مراجعه می کرد. در حالی که اگر دعوی مالی رقمی بیشتر از 20میلیون تومان بود، دادخواست او در دادگاه شهرستان بررسی می شد.
اما اکنون تمام دادخواست ها با موضوع صدور اجراییه چک بلامحل با هر رقم به دادگاه شهرستان ارجاع داده می شود .
اتفاقی که پس از ارجاع به یکی از شعب مستقر در دادگاه شهرستان می افتد این است که فرد با مراجعه به شعبه مرجوع الیه و بررسی اصول مدارک وی توسط مدیر شعبه، قاضی شعبه دستور صدور اجراییه را می دهد. اجراییه به طرف مقابل (خوانده دعوی) صاحب حساب یا صادر کننده چک ارسال می شود (با روی کار آمدن سامانه ابلاغ الکترونیک یا همان سامانه ثنا سیستم ابلاغ کاغذی برچیده شده و ابلاغات دادگستری به این صورت در سامانه الکترونیکی فرد بارگزاری و قابل مشاهده برای صاحب آن می باشد .
پس از صدور و ابلاغ اجراییه به طرف مقابل (خوانده ) 10 روز مهلت برا ی پرداخت وجه چک (خواسته) داده می شود. این موضوع از طریق اجراییه صادره از شعبه مرجوع الیه به صاحب چک اعلام می شود ، در صورت پرداخت یا مصالحه یا حتی سازش با خواهان، پرونده مختومه خواهد شد . اما چنانچه بعد از این مهلت ده روزه وجهی به خواستار پرداخت نشود. خواهان باید به شعبه مرجوع الیه مراجعه کرده و پرونده اجرایی را گرفته و به تشکیلات ساختاری اجرای احکام دادگستری که عموما در کنار همان ساختمان دادگاه می باشد مراجعه کند ، با ورود پرونده فرد (خواهان) به اجرای احکام دادگستری ابتدا در دبیرخانه ثبت و سپس به یکی از شعب اجرای احکام ارجاع داده می شود ، خواهان با مراجعه به شعبه اجرای مرجوع الیه، پرونده اجرایی خود را به مدیر شعبه اجرای احکام یا همان دادورز و یا مامور اجرا ارائه می دهد. چنانچه خواهان اطلاعات موثقی درباره اموال خوانده داشته باشد باید آن ها را به دادورز پروندخ اعلام کند. در صورت عدم شناسایی یا عدم اطلاع از دارایی های محکوم له، درخواست استعلام از اداره راهور (راهنمایی و رانندگی) برای استعلام خودرو و از اداره ثبت اسناد و املاک محل (برای استعلام اموال غیر منقول) و از شهرداری ها و سایر دوائر جهت استعلام اموال یا حساب درخواست داده می شود، همچنین خواهان می تواند برای اموال منقول از قبیل اجناس مغازه یا سایر اموال غیرمنقول محکوم له تقاضای دستور توقیف را به دادورز بدهد تا با ارجاع به کلانتری محل محکوم علیه اموال وی توقیف شده و به مزایده گذاشته شود تا از آن محل حق خویش را بدست آورد. اگر محکوم له دارای اموال غیر منقول مانند خودرو باشد. خواهان می تواند تقاضای توقیف یا بازداشتن آن را کند تا پس از آن از طریق مزایده و فروش آن حقوق تضییع شده خویش را بدست آورد، اما اگر محکوم له متواری شد یا امکان دسترسی به اموال او میسر نبود، خواهان می تواند تقاضای صدور برگ جلب سیار بکند که دادوزر پس از ارجاع به کلانتری و در جریان قرار گرفتن گزارش کلانتری برگ جلب سیار محکوم له را صادر می کند .
لازم به ذکر است ، هزینه های دادرسی که خواهان می بایست پرداخت کند صرفا همان هزینه طرح دعوی اولیه ایست که فرد در دفاتر خدمات قضایی پرداخت کرده است. یعنب همان مبلغ 40 هزار تا 100 هزار تومان، و در هیچ یک از مرحله های رسیدگی و اجرای احکام مانند دادخواست استعلام ها و یا حتی درخواست جلب و .... هزینه ای بر دوش خواهان قرار نخواهد گرفت.