چگونه گوشت دل مردم را کباب کرد؟
بررسی عوامل افزایش قیمت گوشت در بازار
معین حسین پور
روزنامهنگار
نزدیک دو ماه است که گوشت گوسفندی تا 80 درصد افزایش قیمت را تجربه کرده است. مشاهدات میدانی نشان می دهد که در سطح بازار قیمت هر کیلوگرم شقه ران گوسفندی به قیمت هایی بیش از 80 هزار تومان هم عرضه می شود و قیمت گوشت گوساله نیز در حدود 70 هزار تومان است.
رییس شورای دام کشور اخیراً در مصاحبهای بیان کرده که قیمت گوشت گوسفند باید در محدودهی کیلویی 59 هزار تومان باشد. باشگاه خبرنگاران در اقدامی جالب، پروسه تولید، کشتار و توزیع گوشت گوسفند را از ابتدا تا انتها مورد بررسی قرار داده است که در ادامه به بررسی آن میپردازیم.
برای اینکه یک گوسفند به مرحله کشتار برسد باید یک بره را 4 ماه پرورش داد تا به وزن 40 کیلوگرم برسد. اما هزینه تقریبی پرورش یک بره طی 1 ماه در جدول 1 آمده است.
حال برای بدست آوردن هزینه تقریبی پرورش یک گوسفند باید هزینه بدست آمده در یک ماه را ضربدر 4 کنیم که 744 هزار تومان میشود. برای بدست آوردن هزینه انجام شده برای تولید هر کیلوگرم گوشت گوسفند، 744 هزار تومان را باید تقسیم بر وزن متوسط یک گوسفند (40 کیلوگرم) نماییم که رقم 18 هزار و 600 تومان هزینه هر کیلو گوشت گوسفند زنده برای دامدار است.
امیدواریم محاسبات ما تا اینجا شما را گیج نکرده باشد. بعد از یک تنفس به محاسبه ادامه میدهیم. رییس شورای تامین دام کشور قیمت هر کیلوگرم گوشت گوسفند زنده با احتساب سود دامدار را حدود 25 هزار تومان اعلام میکند. میدانیم که هر گوسفند نصف وزن خود گوشت میدهد؛ لذا باید 25 هزار را در دو ضرب کنیم و 500 تومان هزینه کشتار را نیز به آن اضافه نماییم. در نهایت قیمت هر کیلوگرم شقه گوسفند درب کشتارگاه 50 هزار و 500 تومان میشود.
اما میرسیم به هزینه حمل که برای هر نیسان با ظرفیت 500 کیلو حمل گوشت برای هر بارگیری 200 هزار تومان است. پس هزینه حمل هر کیلو گوشت در نهایت 400 تومان درمیاید. پس نتیجه این میشود که هر کیلو گوشت گوسفند با قیمتی در حدود 50 هزار و 900 تومان به دست قصاب میرسد. طبیعتاً آقای قصاب هم سودی برای کار خود باید دریافت کند که 10 درصد (معادل 5090 تومان) میباشد. خلاصه اینکه قیمت هر کیلو گوشت شقه برای مشتری در قصابی چیزی در حدود 56 هزار تومان باید باشد. (سردرد گرفتید احتمالاً تا اینجا) سوال اصلی اینجاست که اختلاف حدوداً 15 هزار تومانی بین مبلغی که ما محاسبه کردیم با قیمت 70 هزار تومانی گوشت از کجا نشأت میگیرد و این سود نصیب چه کسی میشود؟
متهم ردیف اول مثل همیشه دلالها هستند که گوشت را از کشتارگاه میخرند و به قصابها میفروشند. اما از دلالها که بگذریم تخلف دیگر در داخل کشتارگاهها صورت میگیرد. جایی که به تأیید رییس اتحادیه گوشت گوسفندی مبالغی به اسم های مختلف از جمله کله و لاش کشی از خریدار گرفته میشود که در هزینه ها لحاظ نمیشود. دوربین مخفی هم نشان میدهد که 4 هزار تومان برای پوست کنی، 3 هزار و 500 تومان برای کله و 9 -8 هزار تومان هم «همینجوری» از خریدار اخذ میشود! مشکل بعدی دلالهایی هستند که دام زنده را از دامدار با قیمت کیلویی 25 هزار تومان میخرند و سپس با سودی 6 الی 7 هزار تومانی میفروشند.
علاوه بر موارد مذکور، بحث قاچاق دام هم مطرح است که در برنامه پایش این هفته نیز به آن اشاره شد. موضوع از این قرار است که از حوالی سال گذشته قاچاق گسترده ای در زمینه دام و گوسفند به خصوص در نقاط مرزی بوجود آمده است و گوسفندهای ماده که اهمیت به سزایی در صنعت گوشت دارند برای سود بیشتر به کشورهای همسایه قاچاق میشود و نتیجه آن، کمبود گوشت مرغوب و افزایش قیمت بیرویه آن برای مردم ایران است.
تشکیل صف گوشت به یاد دهه 60
طبق آمارها نیاز مصرفی گوشت قرمز کشور نزدیک یک میلیون تن است که 840 هزار تن آن از محل تولیدات داخلی و بیش از 100 هزار تن آن از محل واردات گوشت گرم گوسفندی، گوشت منجمد گوساله و حتی دام زنده تامین می شود.
دولت با توجه به قیمت های سرسامآور گوشت داخلی و برای شکستن قیمت ها در بازار، واردات انواع گوشت گرم و یخ زده را در دستور کار خود قرار داد. اما متاسفانه این حربه دولت هم جوابگو نبود و در نهایت بازار گوشت وارداتی هم به همان راهی رفت که بازار داخلی رفت؛ دلالی و قیمت های کاذب و البته صف های طویل.
در این حالت اما شیوه کار دلالان قدری متفاوت است. آن ها خیلی شیک و قشنگ در صف ها می ایستند و با خرید فله ای انواع گوشت، بازار سیاه دیگری برایش تشکیل می دهند. آن ها علاوه بر گوشت گرم وارداتی، گوشت یخ زده را هم به شکل زیاد می خرند و آن ها را با قیمت بالاتر به رستوران ها و مراکز تهیه غذا می فروشند. به همین دلیل در مدت اخیر در بعضی مراکز توزیع گوشت وارداتی موقع فروش از مردم کارت ملی طلب می کنند که این کار ناپسند سوژه بسیاری از رسانه ها و صفحات مجازی شده است.
آخرین سیاست دولت برای تنظیم بازار گوشت
واردات دام زنده آخرین ایده دولت برای مهار قیمت گوشت قرمز بود. اگر در چند روز گذشته خبر واردات گوسفند از رومانی را شنیده باشید احتمالا لبخندی روی لب تان نشسته است، اما ماجرا حقیقت دارد. پیش از این افرادی را برای نظارت بر نحوه ذبح شرعی دام به کشور هایی مثل برزیل می فرستادیم، اما حالا برای سرعت بخشیدن به کار ظاهرا هواپیما و کشتی به خارج می رود، تعدادی دام زنده، سالم و مناسب را سوار می کنند و به کشور می آورند تا همین جا ذبح شوند. به این ترتیب قیمت شقه گوشت تقریبا به نصف تقلیل پیدا می کند. اتفاقی که مسئولان امید دارند در نهایت میتواند قیمت گوشت قرمز گوسفندی را در کشور پایین بیاورد.
قیمت گوشت وارداتی چگونه تعیین می شود؟
به جز گوشت گوسفندی یخ زده برای تمامی گوشت های وارداتی قیمت مصوب با شرایط معین تعیین شده است که رعایت نکردن آن تخلف محسوب می شود و مردم می توانند متخلفان را به سازمان مربوطه گزارش دهند. قیمت هر کیلوگرم گوشت گرم گوسفندی استرالیایی برای عمده فروشان ۳۶ هزار و ۸۰۰ تومان و قیمت هر کیلو گوشت اوراسیا (کشور هایی مثل بلاروس، قزاقستان و قرقیزستان) حدود ۳۳ هزار و ۵۰۰ تومان تمام میشود؛ بنابراین قیمت تمام شده هر دو نوع گوشت برای مصرف کننده نباید بیش از ۳۸ هزارتومان باشد. قیمت و شرایط فروش گوشت گوسفندی یخ زده وارداتی هنوز تعیین تکلیف نشده است. در حال حاضر بعضی شرکت ها با هماهنگی سازمان های مربوط اقدام به قیمت گذاری و عرضه کرده اند، اما شرایط و قیمت مصوب مشخصی برای گوشت گوسفندی یخ زده وارداتی وجود ندارد.
15 دیماه رئیس شورای تامین دام کشور در گفتگو با ایرنا اعلام کرد: شرکت پشتیبانی امور دام کشور برای تنظیم بازار گوشت قرمز، اقدام به افزایش حجم واردات گوشت گرم گوسفندی، گوشت یخ زده گوساله، دام زنده وارداتی گوسفندی رومانیایی و گوشت گرم گوساله کرده است.«منصور پوریان» ضمن بیان این مطلب که که هیچ کمبودی در تامین و عرضه گوشت وارداتی نداریم مدعی شد این افزایش در حجم واردات می تواند در تنظیم بازار گوشت قرمز در بازار مصرف و همچنین کاهش نرخ آلایش از جمله دست دل و جگر و کله و پاچه تاثیر بسزایی داشته باشد. وی همچنین پیشبینی کرد هر کیلوگرم لاشه دام زنده وارداتی از رومانی با قیمت 34 هزار و 800 تومان عرضه شود.
اما گزارش های میدانی حاکی از آن است که در روزهای اخیر فرآیند توزیع گوشت تنظیم بازاری اعم از یخ زده گوساله و نیز گوشت گرم گوسفندی وارداتی که در دو نوبت صبح و بعدازظهر عرضه می شد، به طور منظم انجام نمی شود و برخی روزها گوشت گرم گوسفندی در سبد توزیع فروشگاه ها قرار ندارد.
بطور مثال مسئول یکی از این فروشگاه های زنجیره ای میگوید که در هفته های گذشته سهمیه این فروشگاه روزانه 300 بسته گوشت در روز بود که اکنون این تعداد به حدود یک چهارم کاهش یافته است و این میزان پاسخگوی نیاز شهروندان نیست.
با وجود اینکه پیش از این توسط مسئولان اعلام شده بود که عرضه گوشت تنظیم بازاری برای جلوگیری از هرگونه سوء استفاده دلالان با ارایه کارت ملی امکان پذیر است، اما در حال حاضر اغلب فروشگاه های زنجیره ای برای فروش گوشت از مشتری کارت ملی دریافت نمی کنند اما محدودیت هایی را از لحاظ حجم و تعداد خرید اعمال می کنند. این در حالی است که به گفته برخی از شهروندان اغلب مراجعه کنندگان برای دریافت گوشت های تنظیم بازاری رستورانداران و دلالان هستند.
شایعه گوشت 90 هزار تومانی در مشهد
18 دیماه شایعه ای در برخی از خبرگزاری ها مطرح شد که قیمت گوشت در مشهد به حد عجیب 90 هزار تومان رسیده است که البته سریعاً توسط رئیس اتحادیه صنف فروشندگان گوشت دامی مشهد تکذیب شد. احمد احدی بیشترین قیمت هر کیلو گوشت دام در بازار مشهد را 780 هزار ریال عنوان کرد و افزود: هم اکنون در بازار مشهد قیمت هر کیلو لاشه بره نرینه بدون دنبه 700 تا 720 هزار ریال، هر کیلو گوشت قلوه گاه و آبگوشتی 350 تا 400 هزار ریال، هر کیلو گوشت ران و سردست و راسته بدون دنبه 780 هزار ریال است. وی این مطلب را هم اضافه کرد که طی چند روز اخیر قیمت دام زنده کیلویی 50 هزار ریال افزایش یافته و به قیمت هر کیلو 360 تا 370 هزار ریال رسیده است.
نکته عجیبتر در بین صحبت های احدی این بود که ادعا کرد: هم اکنون هیچ واحد صنفی گوشت قرمز نرخ مصوب ستاد تنظیم بازار را رعایت نمی کند و قیمتها آزاد است.
قوانین فروش گوشت وارداتی و حربه سودجویان
فروش گوشت تازه گوسفندی وارداتی تنها باید به صورت شقه فروخته شود. یعنی فروشگاه ها و قصابی ها اجازه تفکیک لاشه به ران، سردست یا اجزای دیگر و قیمت گذاری جداگانه برای هر قسمت را ندارند. کلکی که بعضی ها برای فروش این محصول با قیمت بالاتر سوار کردند. مقامات و دستگاه های نظارتی گفته اند در صورت مشاهده این نوع تخلف، موضوع را پیگیری می کنند.