قرارداد مشارکت مدنی با بانک برای مواردی است که یک فرد می‌خواهد یک سرمایه‌گذاری انجام دهد و با دریافت سرمایه از بانک، بانک را نیز در سرمایه‌گذاری خود شریک می کند. برای انعقاد قرارداد مشارکت مدنی با بانک باید اطلاعات هویتی، موضوع مشارکت، میزان سرمایه مورد نیاز، حداکثر مدت مشارکت، پیش‌بینی خرید، هزینه و فروش، سهم سود پیشنهادی متقاضی و وثیقه‌هایی را که برای ضمانت حسن انجام کار باید به بانک سپرده شود، به بانک ارائه دهد. همچنین در قرارداد مشارکت مدنی با بانک صرفا درصدی از سرمایه مذکور توسط بانک تامین می شود و در اواخر هر سال، بانک، سود به دست آمده از شراکت را بین طرف مقابل و خود تقسیم می‌کند. این سود بسته به سرمایه هر دو طرف بین آن ها تقسیم خواهد شد.
حال این سوال مطرح است اگر مشتری بعد از انعقاد قرارداد مشارکت مدنی و فروش اقساطی مسکن اقدام به واگذاری مورد معامله به اشخاص ثالث کند، بانک چه تکلیفی در این خصوص دارد؟
در قرارداد مشارکت مدنی، حق واگذاری سهم‌الشرکه بدون اجازه بانک و هرگونه نقل و انتقال نسبت به منافع سهم‌الشرکه و حق تقسیم اموال مشارکت از شریک سلب شده است و در صورت تخلف، بانک حق دارد ضمن فسخ معامله موضوع قرارداد ، مطالبات خود را از طریق اجرای ثبت و از محل مورد وثیقه به دست بیاورد. بنابراین چنانچه با بانک ها با این نوع قرارداد وارد همکاری شدید باید حتما از قوانین آن ها در زمینه خرید و فروش سهام و حتی مورد موضوع قرارداد پیروی کنید.

جواد غیاثی
کارشناس بورس

چهارشنبه گذشته، 180 نماد بازار پایه فرابورس متوقف شدند تا از 25 شهریور، با قواعد جدید دوباره بازگشایی شوند. به این ترتیب، موضوع تغییر قواعد معامله و دامنه نوسان قیمت که از سال97 در دستور کار قرار گرفته بود و حاشیه های بسیاری پیدا کرد و در مقطعی پای مسائل شرعی و مراجع هم به آن باز شد، در برخی موارد خاتمه پیدا کند. به همین مناسبت موضوع اصلی این شماره گزارش بورس دخل و خرج را به این موضوع اختصاص دادیم تا هم قواعد جدید را مرور کنیم و هم نظرات موافق و مخالف در این خصوص را مورد دقت قرار دهیم. ضمنا مروری هم خواهیم داشت بر رفتارهای عجیبی که در بازار پایه شکل می گرفت و بازدهی های نجومی برخی سهم ها که در این بازار شکل می گرفت.

بازار پایه چیست؟
بازار پایه فرابورس شامل حدود 180 شرکت است که از نظر شفافیت برخی استانداردها را ندارند. یعنی قابلیت پذیرش در بازار عادی فرابورس (بازار اول و دوم) یا بورس تهران را ندارند. مثلا برخی شرکت ها که صورت‌های  مالی خود را به موقع ارائه نمی کنند یا صورت های مالی انها تایید حسابرس را ندارد. یا اینکه کلا ورشکسته هستند. بهترین آنها شرکت هایی است که گزارش ارائه می دهند اما با تاخیر. این شرکت ها طبیعتا واجد شرایط حضور در تابلوهای عادی فرابورس یا بورس تهران نیستند و در بازار پایه قرار می گیرند.

بازار پایه تاکنون چه شکلی بود؟
این بازار تاکنون شامل سه بخش الف، ب و ج بود. بازار پایه الف مربوط به نمادهای بورس کالا و بورس انرژی و ... بود که مشابه نمادهای معمولی (9 تا 12.30 و با دامنه نوسان 5 درصد) انجام می شد. اما در بازار پایه ب دامنه نوسان 10 درصد بود. پیش گشایش از 8.30 تا 9 انجام و معاملات بین 9 تا 12 انجام می شد. در گام بعد یک پیش گشایش در ساعت 12 و یک حراج در 12.30 انجام می شد. تابلو ج هم محدودیت نوسان قیمت معامله می شد.
هم اکنون این تقسیم بندی حذف، دامنه نوسانات بسیار محدود و ضوابط هم تغییر کرده است. دامنه نوسانات زیاد در تابلو ب و ج فضایی برای سفته بازی فراهم کرده بود؛ فضایی که به نفع برخی و به زیان بسیاری دیگر تمام می شد.

قواعد جدید چه می گوید؟
طبق قواعد جدید هم شرکت های بازار پایه در سه دسته قرار می گیرند اما ضوابط بسیار متفاوت و دامنه نوسانات بسیار کمتر است. بر این اساس شرکت های بازار پایه در سه تابلو ی زرد، نارنجی و قرمز دسته بندی می شوند. در همه تابلوها در هر هفته یک حراج برگزار می شود. دامنه نوسان قیمت در این حراج به ترتیب 6، 4 و 2 درصد برای تابلوهای زرد، نارنجی و قرمز است. بعد این حراج که روزهای دوشنبه ساعت 12 تا 30/12  برگزار و قیمت کشف می شود، معاملات در روزهای کاری با دامنه نوسان 3، 2 و 1 درصد انجام خواهد شد. مبنای قیمت همان قیمت کشف شده در حراج خواهد بود. به این ترتیب دامنه نوسان قیمت برای کل تابلوها در طول هفته و قبل از برگزاری حراج ثابت خواهد بود.
ترتیبات معاملات در جدول 2 آمده است.

اختیارات بازارگردان ها
البته این همه ماجرا نیست. به گفته محسنی معاون بازارهای خارج از بورس فرابورس،  در دستورالعمل جدید این است که امکان فعالیت بازارگردان‌ها وجود دارد که بتوانند در نمادهای بازار پایه ‏فعالیت‌ بازارگردانی را بر اساس ضوابط هیئت مدیره فرابورس انجام دهند و بازارگردان‌ها اجازه دارند دامنه نوسان هر سهم را تا 2 ‏برابر افزایش دهند، به شرط اینکه این معیار از 5 درصد بالاتر نرود.‏ وی به فارس گفت که بازارگردان‌ها می‌توانند قیمت مرجع نماد معاملاتی را به صورت روزانه تعیین کنند و اینها موارد مهم ‏تغییرات در دستورالعمل جدید خواهد بود.‏
موضوع مخفی شدن سفارش قیمت ها چه
می شود؟
اصلاحات بازار پایه یک ماجرای دیگر هم داشت و آن بحث مخفی شدن سفارشات بود. به این ترتیب که هر فرد فقط سفارش خودش را می بیند و سفارشات خرید و فروش دیگران را ملاحظه نکند. لذا سفارش خود را در قیمتی که مناسب می داند برای خرید و فروش درج می کند، اگر سفارشات دیگری مطابق با این سفارش وجود داشت، معامله انجام می شود. اما موضوع مخفی شدن سفارش ها که در پیشنهاد اولیه وجود داشت فعلا منتفی شده است. برخی با استفتا این موضوع به نحو خاصی از مراجع، مخالفت برخی مراجع را گرفتند. در این رابطه، محسنی معاون بازارهای خارج از بورس فرابورس به فارس گفته است: سفارش‌های پنهان و مخفی  تا 6 ماه آینده اعمال نخواهد ‏شد و بعد از 6 ماه آینده هیئت مدیره سازمان بورس در مورد نحوه اعمال سفارشات مخفی تصمیم می‌گیرند.‏به گفته وی این اقدام به منظور جلوگیری از رفتارهای هیجانی سهامداران ‏است و در آینده تصمیم گیری خواهد شد.

موافقان و مخالفان چه می گویند؟
البته قواعد جدید مخالفانی هم دارد. مخالفان می گویند که ایجاد محدودیت بر دامنه نوسان، راحت ترین و دم دستی ترین راهکار و در واقع پاک کردن صورت مسئله است. مسئله اصلی در وضعیت شرکت ها، مسائل و ابهامات قانون تجارت و شرایط ورشکستگی و .... است. با ایجاد محدودیت در دامنه نوسان، حتی ممکن است صف های خرید و فروش بیشتری شکل بگیرد. اما در سوی مقابل موافقان می گویند که قواعد جدید باعث کاهش انگیزه سفته بازی خواهد شد و مانع از گیرافتادن سهامداران تازه وارد در موج ها و فضاسازی ها خواهد شد. باید دید در عمل کدام بحث دقیق تر خواهد بود.

مروری بر بازدهی چند سهم در بازار پایه
آنچه در بازار پایه رخ می داد، واقعا عجیب بود. عجیب ترین اتفاقات هم در همین سال 98 رخ داد. جایی که برخی شرکت های این بازار تا بیش از 500 درصد رشد کردند!
مثلا نماد وجامی (سرمایه گذاری جامی) از 300 تومان در ابتدای امسال تا اواسط مرداد به 2 هزار تومان رسید؛ یعنی 466 درصد بازدهی! بعد از آن به شدت درگیر فشار فروش شد و اکنون تا حدود 1100 تومان افت کرده است.
شرکت هایی که اصولا عمدتا غیرشفاف هستند و چشم انداز مشخصی ندارند. اما به بهانه های واهی برای آنها صف های خرید و فروش تشکیل می شد. در این فرآیند طبیعتا سود خالصی ایجاد نمی شود (مخصوصا در شرکت هایی که سودده نیستند) بلکه پول از بخشی از بازار به بخشی دیگر منتقل می شود. حتی گاهی ملاحظه می شود که برخی افراد با هماهنگی در گروه های تلگرامی یا ...، یک سهم را بی دلیل بالا می برند و بعد از جلب کردن بخش دیگر بازار به این سهم ها، سهام خود را در قیمت بالا فروخته و افراد تازه وارد را با یک موج ریزشی شدید تنها می گذارند. البته چنین اقداماتی در بخش های دیگر بازار هم غیرممکن نیست امادر بازار پایه به سبب شفافیت کمتر، کوچکتر بودن شرکت‌ها، تعداد کمتر بازیگران و دامنه نوسان زیاد، این موضوع محتمل تر و ممکن تر بود.

صف های خرید و فروش برای زمین خالی!
از موارد عجیب دیگر در بازر پایه برخی شرکت‌هایی هستند که اصولا غیرفعالند و هیچ فعالیت تولیدی ندارند اما به بهانه هایی واهی صف خرید و فروش می شوند. نمونه بارز این ماجرا، نمادهای پتروشیمی فساد، داراب و جهرم است. این شرکت ها در بازار پایه ب، با دامنه نوسان 10 درصد، عملا پروژه هایی هستند که فقط یک زمین برای اجرای آنها تعلق گرفته است و فرآیند احداث و راه اندازی انها هم عملا متوقف است. نمادها سود کمی از محل سود بانکی پول خود دارند که تقریبا ثابت است. اما نوسانات عجیبی در نمادها رخ می دهد. مثلا پتروشیمی فسا از 68 تومان در ابتدای امسال تا بیش از 130 تومان (حدود 100 درصد بازدهی) رشد کرد و بعد اخیرا صف فروش شد و تا زیر 100 تومان پایین آمد! دو شرکت (بخوانید پروژه نیمه تعطیل) دیگر هم وضعیت مشابهی دارند.

راحله شعبانی
روزنامه نگار

با سلام. ما در این بخش به پر تکرار ترین  سوالات مردم در زمینه بیمه پرداخته ایم.
پرسش نخست: من در یک شرکت تشریفاتی کار می کنم و حدود 4 سالی می شود که نانم را در می آورم. متاسفانه شغل ما سختی های زیادی دارد که یکی از مهم ترین آن ها نبود بیمه است. چرا که درآمد ما به صورت ثابت نیست و حتی ممکن است در ماه هایی مجلس کمتری داشته باشیم و درآمدمان نصف شود. البته کارفرمایم می گوید که تو به راحتی می توانی خودت را بیمه کنی. یعنی مبلغی از درآمد ماهانه ات را نگه دار و خودت را بیمه خود اشتغالی کن. حالا من این سئوال را دارم که تفاوت بیمه خود اشتغالی با بیمه کار چیست؟
پاسخ : بیمه بیکاری همان‌طور که از نامش پیداست، بیمه زمان بیکاری و نداشتن شغل است. همه بیمه‌شدگان اجباری سازمان تأمین اجتماعی که کارفرما دارند و کارفرمایشان براساس کد کارگاه یا ردیف پیمان خود نزد یکی از شعب سازمان تأمین اجتماعی در ۳۱ استان کشور، نسبت به پرداخت حق بیمه کارگران (۲۰ درصد) اقدام می‌کند، مشمول بیمه بیکاری هستند. این بیمه زمانی اجرایی و عملیاتی می‌شود که کارگر نزد سازمان تأمین اجتماعی سابقه بیمه داشته و به‌صورت غیرارادی بیکار شده باشد. اگر شما تخلفی کرده باشید و به‌دلیل سابقه محکومیت قضایی از کار اخراج شده باشید، این بیمه به شما تعلق نخواهد گرفت؛ مگر در موارد استثنایی که قانون مشخص کرده است. به افرادی بیمه بیکاری تعلق می‌گیرد که نامه عدم نیاز از کارفرما را گرفته و ظرف حداکثر ۳۰ روز پس از خروج از کار قبلی، به یکی از شعب اداره کار در محدوده محل شرکت مراجعه و درخواست بیمه بیکاری را تسلیم کنند.
مزایای قانون کار برای افرادی که مشمول و واجد شرایط بیمه بیکاری هستند، فراوان است. مدت زمان، مبلغ و نحوه محاسبه میزان بیمه بیکاری کارگران مشمول قانون کار و قانون تأمین اجتماعی، براساس سوابق بیمه‌پردازی آن‌ها و همچنین تأهل یا مجرد بودن محاسبه خواهد شد.  اما بیمه اختیاری همان‌طور که از نامش پیداست، بیمه‌ای است که شخص به‌صورت اختیاری، خود را بیمه می‌کند. مثلا شما در خانه، طراحی لباس انجام می‌دهید یا نقشه‌کش یا فریلنسر (دورکار) هستید و برای کارفرمایی کار نمی‌کنید. شما می‌توانید خود را بیمه کنید، از مزایای قانونی آن استفاده کنید و پس از گذشت مدتی، بازنشسته و از مزایای بیمه بازنشستگی آن نیز بهره‌مند شوید.
افرادی که بیمه اجباری نیستند و کارفرما ندارند، می‌توانند خود را بیمه اختیاری یا بیمه خویش‌فرما کنند و از مزایای آن بهره‌مند شوند. اگر هم قبلا شما سابقه بیمه اجباری داشتید و به هر دلیلی علاقه‌ای به کار کردن با کارفرماهای قبلی ندارید، می‌توانید بیمه خود را به‌صورت خویش‌فرما ادامه بدهید.بیمه اختیاری از نظر سنی محدودیت‌هایی دارد. مثلا فرد باید حداقل یک‌ماه سابقه بیمه و زیر ۵۰ سال سن داشته باشد. همچنین بانوان خانه‌داری که بیش از چهل‌وپنج سال سن دارند، امکان بیمه اختیاری را ندارند.
کسانی که کارفرما ندارند، غرامت زمان بیکاری به آن‌ها تعلق نخواهد گرفت. به‌همین خاطر، چیزی به‌نام بیمه بیکاری در بیمه اختیاری معنا ندارد. بنابراین یکی از تفاوت‌های بیمه اجباری با بیمه بیکاری یا خویش‌فرما این است که بیمه بیکاری در بیمه اجباری وجود دارد ولی در بیمه اختیاری نه.البته باید توجه کنید که بیمه اختیاری، بیشتر شامل مزایای بیمه‌های اجباری مثل مقرری بازنشستگی، درمان و از کار افتادگی می‌شود و نرخ بیمه‌پردازی آن، کمتر از بیمه اجباری است. چراکه شما ۳ درصد از حق بیمه بیکاری مشمولان بیمه اجباری را پرداخت نمی‌کنید؛ چون اصلا بیمه بیکاری به شما تعلق نمی‌گیرد. لذا حق بیمه ماهانه‌ای که پرداخت می‌کنید، کمتر خواهد بود که رقمش را هر سال دولت تعیین می‌کند.
پرسش دوم: لطفا درباره مشکلات بیمه نازایی و زایمان گروهی هم مطلب بنویسید.
 همانطور که احتمالا می‌دانید در بیمه نامه‌های درمان تکمیلی بیمه نامه‌ای جداگانه به نام بیمه تکمیلی زایمان نداریم و هزینه‌های زایمان به صورت یکی از پوشش‌های بیمه نامه‌های تکمیلی و بر اساس سقف تعهدات درج شده در بیمه نامه تکمیلی تحت پوشش قرار می‌گیرد.  شرکت های مختلف با توجه به میزان حق بیمه شرایط متفاوتی را ارائه می‌دهند. هر شرکتی بسته به دخل و خرج خود بیمه های متفاوتی را برای کارمندان خود خریداری می کند.
 بعضی از شرایط متفاوت در شرکتهای بیمه در ادامه و طی یک جدول برای شما ارائه می شود.
 از اولین قدم‌ها در خرید بیمه نامه تکمیلی که پوشش زایمان دارد، مقایسه سقف تعهدات پوشش زایمان هر طرح بیمه نامه تکمیلی می‌باشد که معمولا سقف تعهدات زایمان در بیشتر شرکت‌های بیمه‌ای می‌تواند بین ۵۰۰ هزار تومان تا ۵ میلیون تومان در برخی از قرارداد‌های بیمه درمان گروهی با تعداد بالابدون سقف هم باشد.
 در کنار هزینه های زایمان، انجام موارد تشخیصی از قبیل انجام آزمایشات، رادیولوژی و ...  می‌تواند هزینه‌های قابل ملاحظه ای برای بیمه گذاران داشته باشد. از این رو در خرید بیمه درمان تکمیلی باید به سقف تعهدات پاراکلینیکی بیمه نامه نیز توجه داشته باشید.
 شرکت‌های بیمه پارسیان، پاسارگاد، دی، ایران و دانا بیمه تکمیلی را تنها به شکل گروهی ارائه می‌کنند و از این رو برای دوره‌ انتظار شرایط ویژه‌ای را دارند. معمولا در این شرکت‌ها دوره‌ انتظار پوشش زایمان برای گروه‌های زیر ۲۵۰ نفر ۹ ماه، گروه‌های بین ۲۵۰ تا ۱۰۰۰ نفر ۶ ماه، و گروه‌های بالای ۱۰۰۰ نفر دوره انتظار نخواهند داشت.
بهترین بیمه تکمیلی زایمان بدون دوره انتظار فقط برای بیمه نامه های تکمیلی است که به صورت گروه‌های بالای ۱۰۰۰ نفر باشند، است.