کارخانجات نیروی دریایی ارتش جایی است که تعمیرات و ساخت‌وسازهای شناوری این نیرو در آنجا انجام می‌شود و این کارخانجات نه تنها تعمیرات اساسی شناورهای نداجا و دیگر سازمان‌های دریایی کشور را انجام می‌دهد که تاکنون چندین فروند شناور آبی-خاکی، شناورهای گشتی و ناوچه‌های گوناگون را نیز ساخته است. البته اوج ساخت‌وسازهای ناوشکن جمهوری اسلامی ایران جماران نام دارد که به عنوان نخستین ناوشکن ایرانی، افتخاری برای این مجموعه راهبردی به شمار می‌رود. این مجموعه توانمند در عرصه صنایع دریایی توانسته با ارتباط خوبی که با بخش‌های علمی و دانش‌بنیان کشور برقرار کرده نیروهای ایرانی و متخصص را از گوشه و کنار کشورمان جمع کند تا در شرایط سخت آب و هوایی بندرعباس شناورهای جدیدی برای دفاع از حریم این مرز و بوم بسازند و یا شناوری که نیاز به تعمیر دارد به دست با کفایت‌شان فعالیت خود را از سر بگیرد. کارخانجات نیروی دریایی ارتش قدمگاه فرمانده کل قواست و ایشان بارها از این مجموعه مهم بازدید کرده و در مورد کارخانجات فرموده‌اند: «بنده از کارخانجات بندرعباس بارهاوبارها بازدید داشته‌ام. زمانی این کارخانجات فقط به درد این می‌خورد که بخشی از قطعات ناوها را تعمیر یا تولید کند اما امروز شما سینه خود را سپر می‌کنید و می‌گویید ما ناو جنگی می‌سازیم، واقعیت هم همین است، می‌سازیم و بهترش را هم می‌سازیم.» این خواسته رهبری در سال 88 به ثمر نشست و اولین ناوشکن تمام‌ایرانی با نام جماران در کارخانجات نیروی دریایی تولید و با موفقیت عملیاتی شد. پس از آن هم سومین ناوشکن ایرانی به نام سهند در کارخانجات نداجا متولد شد. سهند در سال 1397 کار خود را در نیروی دریایی ارتش آغاز کرد. امروز هم در انتظاریم تا به زودی برادر کارخانجات یعنی مجموعه صنایع دریایی شهیددرویشی وزارت دفاع، سومین ناوشکن ایرانی و در واقع موج 3 را به نام ناوشکن دنا راهی دریاهای جنوب ایران کند.

 

با نشاط و سرزنده‌تر از همیشه

دیدار ما از کارخانجات نداجا در اوایل آبان‌ماه انجام شد و با این‌که به قول افراد حاضر در کاخانجات هوای بسیار مطبوعی نیز جریان داشت اما برای ما تحمل گرما و رطوبت بالای هوا در آن زمان هم کار سختی به شمار می‌رفت. با این حال در این بازدید که سومین حضور من در کارخانجات بود، این مجموعه را با نشاط و سرزنده‌تر از همیشه دیدم و به نظرم رفت‌وآمد و شلوغی، بیشتر از گذشته بود. کارخانجات نداجا در نگاه اول به شهر بزرگی می‌ماند که در گوشه‌گوشه‌اش از جنب‌وجوش و رفت‌وآمد کارگران گرفته تا خاک و دود بلندشده از برشکاری و صدای چکش‌کاری و جوشکاری به گوش می‌رسد و قابل مشاهده است؛ کارخانه‌ای که شاید با پیش‌فرض‌های ذهنی ما از یک کارخانه یا کارگاه ساده تفاوت‌های زیادی داشته باشد. کارخانه‌ای مملو از افراد متخصص و با درجات علمی بالا و البته میانگین سنی جوان و میانسال همراه با کارگاه‌های منحصربه‌فرد در غرب آسیا که توانسته‌اند انواع شناورهای سبک و سنگین را بسازند و تعمیرات ابرسازه‌هایی همچون زیردریایی 3هزار تنی طارق را با موفقیت به پایان برسانند. از این جهت می‌توان به راحتی گفت نه تنها در کل کشور که در غرب آسیا بی‌رقیب و دست‌نیافتنی شده است. به گفته فرمانده کارخانجات نداجا، این مجموعه 3 وظیفه اصلی دارد که شامل تولید و تجهیز کشتی‌های جنگی، تعمیر اساسی شناورهای نظامی و زیردریایی‌ها و انجام تعمیرات دوره‌ای شناورها و زیرسطحی‌ها می‌شود و ما در بازدید خود از این شهر بزرگ کارگاهی انجام هر 3 وظیفه را به چشم دیدیدم.

 

با ابرپروژه بندرعباس وارد ساخت ناوشکن‌های فوق‌سنگین می‌شویم

در حوزه تولید و تجهیز کشتی‌های جنگی و نظامی هم‌اکنون چند پروژه مهم در کارخانجات در دست اقدام است. وارد محوطه کارخانجات که می‌شویم در همان ابتدا در ضلع شمالی محوطه، یک غول فولادی بزرگ به چشم می‌خورد که به نظر یک برش بزرگ از یک ناو بزرگ است که از پهلو به راحتی می‌توان دیوارکشی‌های آن را دید. این ابرپروژه ناو ‌آموزشی بندرعباس تحت عنوان پروژه لقمان نام دارد که پس از چند سال کار طراحی امروز در میدان کارخانجات اولین بلوک آن به سرانجام رسیده و برای من که بارها ماکت این ناو کاربردی و به شدت مورد نیاز صنایع و دانشگاه‌های نظامی و غیرنظامی دریایی را در نمایشگاه‌های مختلف دیده بودم هیجان جالبی داشت که از نزدیک اولین مرحله ساخت آن را نیز برابر خود مشاهده می‌کردم. البته قبلا هم در گفت‌وگو با 3 مقام ارشد نیروی دریایی یعنی امیر خانزادی فرمانده نیرو، امیر فاضلی‌نیا فرمانده کارخانجات و امیر شاه‌کرم رئیس مرکز طراحی شناورها، اطلاعاتی از این ناو غول‌پیکر گرفته بودم. در واقع ناو آموزشی خلیج‌فارس جزو یگان‌های فوق‌سنگین نیروی دریایی است که کار ساخت بلوک اول آن به پایان رسیده و عظمت پروژه به حدی است که خود این بلوک با 500تن وزن به تنهایی حدود وزن نصف یک ناوشکن را دارد در حالی که ناو خلیج‌فارس شامل 10 بلوک می‌شود. 3500 تن وزن این شناور است و هدف‌گذاری این بوده که 2 ساله ساخته شود. هدف بسیار مهم ناو خلیج‌فارس هم برای نیروی‌دریایی هم برای کشور به عنوان یک کشور دریایی موضوع آموزش کارکنان است. امروز از شناورهای رزمی برای آموزش کارکنان نیروی دریایی استفاده می‌شود اما با حضور ناو خلیج‌فارس یک جریان پیوسته برای کشور در حوزه آموزش‌های دریایی و دریانوردی را شاهد خواهیم بود و همه بخش‌های دفاعی و غیردفاعی می‌توانند از این ناو آموزشی بهره ببرند. ساخت چنین ابرپروژه‌ای اوج فن‌آوری ما در حوزه ساخت ناوشکن به شمار می‌رود و به مراتب از ناوشکن‌های کلاس موج بزرگتر است. ناوشکن جماران 1200تن وزن دارد اما لقمان وزنش 3‌برابر است و در واقع کسی که شناور 3500تنی می‌سازد حتما در فن‌آوری پیشرفت‌های زیادی داشته و نشان می‌دهد در حوزه ساخت ناوشکن در هر اندازه‌ای هیچ گلوگاهی وجود ندارد. ناو آموزشی خلیج‌فارس به نوعی ناوشکن هم محسوب می‌شود فقط امکانات آموزشی و زیستی بیشتری دارد، 2 بالگرد با خودش می‌برد و آشیانه هم دارد و نزدیک به 10هزار مایل دریانوردی خواهد داشت. برای درک بهتر بزرگی این پروژه باید دانست که فقط وزن سوختی که می‌تواند حمل کند به اندازه وزن ناوشکن کلاس موج است. دیگر پروژه‌ای که در جنوب‌غربی اسکله کارخانجات خودنمایی می‌کند ناو ویژه شیراز تحت پروژه طلایه است که به نظر می‌رسد می‌توان به زودی خبرهای بهتری از آن شنید زیرا به گفته فرمانده کارخانجات در مرحله نصب تجهیزات است. ناوشیراز به لحاظ ظاهری مثل جماران و سهند اما هزینه‌اش 2 برابر آن‌هاست چون ویژگی‌های خاصی دارد که نسبت به این ناوشکن‌ها متمایز شده است. همه یگان‌های شناوری که در نیروی دریایی حضور دارند برای جابه‌جا شدن یا پهلوگیری در بندر نیاز به یدک‌کش دارند که این نیاز فنی و اساسی با ساخت یدک‌کش‌های سنگین با قدرت موتور 5هزار اسب‌بخار در حال ساخت در کارخانجات است. این یدک‌کش با یک نام زیبای کردی سیروان مزین شده و برای ایمنی بیشتر و جلوگیری از حادثه به کار می‌رود. البته ما قبلا یدک‌کش داشتیم اما نمونه در حال ساخت، موتورهای قوی‌تری نسبت به آن‌ها دارد و یگان‌های سنگین‌تری را می‌تواند جابه‌جا کند. به گفته فرمانده نیروی دریایی یک یدک‌کش سنگین 7هزار اسب‌بخار هم در منطقه شمال در حال ساخت است که گرگان نام دارد و در آینده نزدیک به نداجا ملحق خواهد شد.

 

حفره سیاه در تعمیرات اساسی کارخانجات

در زمینه تعمیر اساسی شناورهای سطحی و زیرسطحی نیز 2 پروژه بزرگ را می‌توان در کارخانجات دید. اولین پروژه چشم‌نواز این مجموعه زیردریایی سنگین کیلوکلاس نوح است که در یکی از حوضچه‌های خشک کارخانجات در حال تعمیرات اساسی بوده و دیگری ناو موشک‌انداز نقدی است که در حوضچه دیگری تعمیرات اساسی آن پیگیری می‌شود. ناو توپدار و موشک‌انداز شهیدنقدی نیز در زمره ناوهای کلاس Corvettes قرار می‌گیرد که اگرچه بیشتر به کار پشتیبانی می‌آید اما با بروزرسانی‌هایی که در ناو شهیدنقدی به عمل آمده آن را آماده برای پاسخ به هرگونه تهدید و اعزام به هرگونه عملیات کرده است. پروژه بعدی تعمیرات اساسی زیردریایی سنگین نوح است که همچون نام خود حفره‌سیاه، غولی سیاه‌رنگ و خفته با 70متر طول در حوضچه تعمیرات کارخانجات در حال تعمیرات اساسی بوده و متخصصان پرسنل نوح 2 شیفت روی آن کار می‌کنند و برای این‌که پرسنل نوح بتوانند در شرایط بهتری کار تعمیرات را پیش ببرند به وسیله چیلرها و کانال‌های بزرگ و نیرومندی به داخل آن هوای سرد فرستاده می‌شود. داستان تعمیرات اساسی زیردریایی‌های سنگین هم داستان جالبی است. قبل از نوح در همین مکان، زیردریایی طارق تحت تعمیرات اساسی قرار داشت. روس‌ها از ابتدای انجام تعمیرات اساسی روی طارق اصرار داشتند که ما نمی‌‌‌توانیم در ایران این زیردریایی سنگین را تعمیر اساسی کنیم چون امکاناتش را نداریم اما درنهایت و با توجه به توان داخلی ایرانی با قدری زمان بیشتر توانستیم برای اولین بار زیردریایی کیلوکلاس‌ طارق را تعمیر اساسی کنیم و حالا هم تکنولوژی تعمیر اساسی زیردریایی‌های سنگین کیلوکلاس را در اختیار داریم و می‌توانیم 2 زیردریایی دیگر سنگین خود یعنی نوح و یونس را در همین جا تعمیر اساسی کنیم. حضور زیردریایی‌های سنگین ایران با حضور پرسنل ایرانی در آب‌های آزاد و بومی کردن تعمیرات اساسی این کلاس از زیردریایی‌ها نشان از اقتدار و توانایی کشورمان در عرصه مهم زیرسطحی دارد. سومین وظیفه کارخانجات نیروی دریایی ارتش تعمیرات دوره‌ای شناورهای سطحی و زیرسطحی نداجاست. در این حوزه نیز یک مرکز پیشرفته و کامل برای زیرسطحی‌های کلاس سبک غدیر ایجاد شده و متخصصان جوان کشورمان تاکنون توانسته‌اند به خوبی از عهده این کار برآیند. در روز بازدید ما ناو الوند در بخش جنوبی حوضچه دیگری در کارخانجات حاضر بود و تعداد زیادی از پرسنل کارخانجات مشغول اقدامات تعمیری برای این ناوشکن قدیمی اما موثر نیروی دریایی بودند تا بار دیگر برای انجام عملیات در دریاهای آزاد آماده شود.

 

عشق به ایران و تلاش برای تولید امنیت؛ ‌انگیزه اصلی کارگران کارخانجات

اما از بخش‌های شیرین گزارشگری از مراکز تولیدی، گفت‌وگو با نیروهای زحمتکش این بخش‌ها و در واقع خط مقدم مبارزه با آهن داغ برای ساخت و سازهای جدید است. در این بازدید پای صحبت تعدادی از کارگران سختکوش کارخانجات نیروی دریایی ارتش نشستیم تا برایمان از تلخ و شیرین این کار بگویند. کارگرانی که با کار جهادی و تلاش خستگی‌ناپذیر در آب و هوای بد منطقه نه تنها تولید را به پیش می‌برند بلکه جهشی هم در امنیت‌سازی این کشور باعث شده و هر چه بیشتر ما را بومی‌سازی امنیت خود یاری می‌رسانند. یک جوشکار آلومینیوم از شیراز زیبا اولین فرد بود که با ما صحبت کرد او از اتفاق خوبی می‌گوید که در زندگی‌اش با حضور روی شناور پیکان روی داده و می‌تواند سهم کوچکی در افزایش امنیت کشورش داشته باشد. او ‌انگیزه‌اش از این کار را خدمت به ایران می‌داند و می‌گوید برای این کار میان خانواده و دوستانش سربلند است. یک مونتاژکار مسن که گرد سفیدی صورتش را پوشانده دیگر مخاطب من است یک بندرعباسی قدیمی با 17 سال سابقه کار در کارخانجات است که روز حضور رهبر انقلاب در کارخانجات برای رونمایی از ناوشکن جماران را به خاطر دارد و از خاطرات شیرینش در زندگی می‌داند. این پیشکسوت کارخانجات حتی به یاد دارد که رهبری فرمودند از جماران بهتر بسازید. او حالا با تحکم و اعتماد به نفس خاصی می‌گوید ما بهتر را ساختیم و باز هم می‌توانیم کیفیت شناورهای‌مان را بالاتر ببریم. کارگر ساده بوشهری که عرق کار زیر گرما و شرجی بندرعباس به نظر می‌رسد آزارش می‌دهد اما در پاسخ به سوال بنده که از سختی‌های کار در این شرایط می‌پرسم با بزرگواری تنها می‌گوید اصلا سختی ندارد، خدمت به این مملکت سختی ندارد. مدیر پروژه یک جوان تهرانی است که او هم از حضورش در این مجموعه و کار ارزشمندی که می‌کند راضی است هرچند درددل‌هایی دارد که امانت پیش ما می‌ماند اما او هم معتقد است شیرینی کار برای تولید امنیت این کشور بر هر کمبود و سختی‌ای ارجحیت دارد. در کارخانجات نیروی دریایی ارتش حس جهش در تولید امنیت را با جهش در تولید تجهیزات به راحتی می‌توان دید. احساسی توام با امنیت و امیدواری به ویژه که در طلیعه گام دوم انقلاب و با تاکیدات فرمانده معظم کل قوا حضور پررنگ مهندسان بادانش، جوان و پرانگیزه با فرهنگ تولید و کار جهادی آچار به‌دست و لباس کار پوشیده در کف میدان در حال جهادی اثرگذار اما خاموشند. کارخانجات نداجا با همه دارایی‌هایش از جرثقیل‌های 10هزار تنی و 5هزار تنی‌اش از داک‌های خشک و تر و اسکله و سانکرولیفت 4هزار تنی گرفته تا پرسنل متخصص و سختکوش و کارگران بی‌ادعا و صبورش، همه‌وهمه سرمایه‌ای بزرگ برای ایران عزیز و نیروی دریایی ارتش به شمار می‌روند که قدردانی از کار آن‌ها و توجه به توسعه بیشتر این مجموعه راهبردی را بیش از پیش مهم می‌سازد‌. گفتنی‌ها از کارخانجات نیروی دریایی ارتش به ویژه بخش‌های قطعه‌سازی آن بسیار است اما موارد حفاظتی باعث شد تا بیش از این نشود توصیفی از کارخانجات نداجا ارائه کرد. در بخش دوم این گزارش به ساخته‌های کارخانجات نداجا و مجموعه درویشی وزارت دفاع می‌پردازیم که در روزها و ماه‌های آینده به نیروی دریایی ارتش الحاق خواهند شد.