پروندهای برای تغییرات قانون چک
تعداد بازدید : 13
راه و چاه چک کشیدن از 1400
نویسنده : محمد حقگو روزنامه نگار اقتصادی
قواعد کسب و کار با چک های جدید در سال آینده متحول می شود. بر این اساس سامانه صیاد نقش محوری خواهد داشت و به دنبال آن تکالیف جدیدی بر عهده صادرکننده و دریافت کننده چک های جدید خواهد بود. امروز ضمن پاسخ به چند سوال، رویه های جدید در این حوزه را بررسی خواهیم کرد.
سامانه صیاد چیست و چطور می توان به آن دسترسی داشت؟
سامانه «صیاد» یا همان سامانه صدور یکپارچه الکترونیکی چک، سامانه ای یکپارچه در بانک مرکزی است که بر اساس قانون جدید چک، چک ها در این سامانه ثبت، تایید و منتقل می شود. هم اکنون ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد شامل برنامک های موبایلی حوزه پرداخت است که فهرست آن ها در سایت شاپرک منتشر خواهد شد. اینترنت بانک و همراه بانک بانک ها نیز به زودی امکان دسترسی به این سامانه را فراهم می کنند. برای آن هایی که دسترسی به اینترنت ندارند هم شعب بانک ها این خدمت را ارائه خواهند داد. بانک مرکزی در حال بررسی روش های دیگر دسترسی به سامانه صیاد از جمله تلفن بانک، ابزار پیامکی، کدهای دستوری و دیگر روش هاست که بعد قرار است اطلاع رسانی کند.
از چه زمانی ثبت چک ها در صیاد اجباری می شود؟
از ابتدای سال 1400، ثبت چک های جدید در سامانه صیاد اجباری می شود. چک های موجود هم اکنون می توانند به صورت اختیاری در این سامانه ثبت شوند. البته بانک مرکزی در آینده چک های موجود را جمع آوری و با چک های جدید جایگزین می کند.
چک های جدید چه ویژگی هایی دارد؟
این چک ها بر خلاف چک های موجود که رنگشان صورتی و سبز است، زمینه رنگ بنفش دارد. همچنین روی این چک ها عبارت: «کارسازی این چک منوط به ثبت صدور، دریافت و انتقال آن در سامانه صیاد است»، درج شده است.
با صیاد، اعتبار صادرکننده چک را بررسی کنید
یکی از کارکردهای سامانه صیاد هنگام مبادله چک، این است که از طریق این سامانه می توان وضعیت اعتباری صادرکننده چک را استعلام گرفت.
به این صورت که پس از دریافت چک از صادرکننده و با وارد کردن شناسه 16 رقمی صیادی برگه چک، می توان وضعیت صادرکننده چک در سیستم بانکی را از نظر داشتن یا نداشتن چک برگشتی مشاهده کرد. البته امکان دریافت این خدمت از سایت بانک مرکزی یا سامانه پیامکی 701701 نیز فراهم است.
چگونه می توان چک های جدید را انتقال داد؟
در قانون جدید، انتقال چک به تعداد نامحدود و البته به یک شرط امکان پذیر است. آن هم این که انتقال چک های جدید باید از طریق سامانه صیاد انجام شود. در واقع پشت نویسی با درج اطلاعات مربوط در سامانه صیاد جایگزین شده است و حتی با انتقال چک، تغییری در مشخصات و مندرجات برگه چک به وجود نمی آید.
بر این اساس، انتقال دهنده چک باید به یکی از ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد مراجعه و هویت خود را احراز کند (مراحل کلی احراز هویت در بالا آمده است) سپس باید شناسه صیادی برگ چک متعلق به خود را به همراه اطلاعات مربوط به «بابت» و هویت ذی نفع جدید (انتقال گیرنده) چک وارد و انتقال چک را تایید و ثبت اولیه کند.
در ادامه، انتقال گیرنده یعنی ذی نفع جدید نیز باید مراحل تایید را پس از دریافت برگه چک در سامانه صیاد انجام دهد.
نکته قابل توجه در این جا این است که با این رویه (قانون جدید چک و چک های جدید)، عملاً صدور چک در وجه حامل بی معنا خواهد شد. البته چک های قدیمی به شکل سابق امکان کارسازی و صدور در وجه حامل را خواهند داشت.
در صورت مغایرت چک با سامانه صیاد چه کار کنیم؟
هم اکنون که ثبت چک اختیاری است، ملاک، برگه چک است. اما با توزیع چک های جدید در صورت وجود مغایرت، بانک وجه چک را پرداخت نمی کند و اگر دارنده چک بخواهد، می تواند چک را برگشت بزند.
پس از فسخ معامله چطور چک را باطل کنیم؟
اگر چکی صادر و در سامانه صیاد ثبت شده باشد و از طرف دیگر، تا زمان سررسید، معامله فسخ شود، می توان آن چک را باطل کرد. این کار با مراجعه به یکی از شعب بانک صادرکننده دسته چک و ارائه درخواست به شعبه بانک مذکور امکان پذیر است.
در صورت مخدوش بودن برگه چک تکلیف چیست؟
طبق ماده(3) قانون صدور چک، در صورت مخدوش بودن برگه چک، بانک باید از پرداخت وجه چک خودداری و حسب ماده (4)، در صورت درخواست دارنده، گواهی نامه عدم پرداخت (برگشت چک) را صادر کند.
5 گام صدور چک
می توان گفت از این به بعد مبادله یعنی صدور و دریافت چک جمعاً شامل هشت مرحله خواهد بود که پنج مرحله بر عهده صادرکننده و سه مرحله بر عهده دریافت کننده است. بر این اساس صادرکننده چک پس از درج مندرجات چک در برگه آن، باید به یکی از ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد مراجعه و اطلاعات چک و نیز اطلاعات هویتی ذی نفعان را ثبت کند. باید توجه داشت که بدون این کار، چک صادر شده مشمول الزام ها و سازو کارهای مقرر در قانون چک نمی شود و صرفاً نقش یک سند مدنی را خواهد داشت که نشان می دهد یک فرد از فرد دیگر طلب دارد. با این اوصاف، پنج گام صدور چک به صورت زیر است:
1- ثبت مندرجات شامل تاریخ سررسید، مبلغ و اطلاعات هویتی ذی نفع در برگ چک
2- مراجعه به یکی از ابزارهای دسترسی به سامانه صیاد
3- احراز هویت: این کار هم ا کنون از طریق «اینترنت بانک» و «برنامک موبایلی بانک»، صرفا یک بار پس از دریافت نام کاربری و رمز عبور این برنامه ها انجام می شود. در «برنامک های موبایلی حوزه پرداخت» احراز هویت از طریق ورود اطلاعات یکی از کارت های بانکی متعلق به صادرکننده چک نزد همان بانکی که دسته چک وی را صادر کرده است، انجام می شود. در صورتی که فردی دسترسی به اینترنت نداشت و به بانک مراجعه کرد، احراز هویت در شعب بانک طبق روال موجود انجام خواهد شد.
4- ورود مندرجات چک در سامانه صیاد و تکمیل بخش «بابت»
5- تایید و ثبت اولیه چک
3 گام دریافت چک
اما پس از صدور چک، دریافت کننده نیز باید سه اقدام زیر را در خصوص با چک و سامانه صیاد انجام دهد.
1- احراز هویت: مانند احراز هویت مطرح شده در بالاست. در احراز هویت برنامک های موبایلی حوزه پرداخت این کار از طریق ورود اطلاعات یکی از کارت های بانکی متعلق به ذی نفع چک انجام می شود.
2- استعلام و تطبیق مندرجات برگ چک شامل تاریخ سررسید، مبلغ و اطلاعات هویتی ذی نفع
3- تایید یا رد چک بر اساس انطباق یا عدم انطباق مندرجات: به این صورت که در صورت تایید، چک در وضعیت ثبت نهایی تلقی می شود و قابلیت در سررسید را خواهد داشت. اما در صورت رد چک، ذی نفع ضمن انتخاب حداقل یکی از دلایل مندرج در سامانه، باید فیزیک چک را به صادرکننده برگرداند.
بانک مرکزی تاکید می کند که ثبت نهایی چک منوط به استعلام و تطبیق مندرجات برگ چک با اطلاعات ثبت شده در سامانه صیاد است و در صورتی که دریافت کننده در صیاد وارد نشده است و اطلاعات ثبتی صادرکننده را تایید نکرده باشد، چک او اعتبار ندارد. بنابراین برای اطمینان از این موضوع دریافت کننده چک در زمان دریافت برگه چک حتماً باید به سامانه صیاد مراجعه و اطلاعات ثبت شده توسط صادرکننده را بررسی و تایید کند. از سوی دیگر به رغم ثبت اطلاعات در سامانه صیاد، وجود چک فیزیکی ضروری است و در زمان وصول چک، بانک اطلاعات برگه چک را با سامانه صیاد تطبیق خواهد داد.
نکته قابل توجه برای افرادی که از طریق برنامک های موبایلی حوزه پرداخت می خواهند ثبت، تایید یا انتقال چک را انجام دهند این است که مراجعه به سامانه صیاد باید از طریق تلفن همراهی باشد که سیم کارت آن متعلق به خود شخص است.
چگونگی صدور چک ضمانت
در رویه جدید، امکان صدور چک برای ضمانت نیز به شرط ثبت در سامانه صیاد امکان پذیر است. این چک ها در گذشته بدون درج تاریخ از افراد گرفته می شد. با این حال، از ابتدای سال 1400 که چک های طرح جدید وارد بازار می شود، تمامی این چک ها باید با دیگر اطلاعات مربوط در سامانه ثبت شوند. در واقع از سال آینده امکان دریافت چک سفید تاریخ و سفید امضا بابت ضمانت وجود ندارد و باید کلیه جزئیات چک ها ی صادر شده از جمله چک ضمانت به طور کامل روی برگه چک و سامانه صیاد درج شوند. از لحاظ حقوقی هم با توجه به اطلاق ماده 6 اصلاحی قانون صدور چک، چک های ضمانتی مشمول تمامی احکام و ضوابط مربوط به چک های صیادی هستند.