بخش نهم

 با  مردم

گزارش‌ها درباره مجاهدت‌ها و تلاش‌های خستگی‌ناپذیر آیت‌ا... خامنه‌ای برای به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی، نکات قابل تاملی در خود دارد ؛ شش بار بازداشت و تحمل شکنجه در زندان‌های مخوفی مانند «کمیته مشترک ضدخرابکاری» رژیم پهلوی که حضور در آن، برای هیچ کس، جز کسانی که در آن زندانی شده‌اند قابل تصور نیست، فقط بخش کوچکی از اوراق پرشمار پرونده مبارزاتی آقا را تشکیل می‌دهد. برای همین، انتخاب گزارشی که بتواند جلوه‌های ایثار و مبارزه انقلابی را در زندگی آیت‌ا... خامنه‌ای نشان بدهد، کار ساده‌ای نیست. برگزیدن گزارش‌های مربوط به تبعید ایشان به ایرانشهر و جیرفت، از آن روست که در آن می‌توان هم نشانه‌های انقلابی‌گری و مجاهدت در راه اسلام را به وضوح دید و هم این امکان وجود دارد که بتوانیم جلوه‌هایی از مردمداری و مردم‌دوستی آقا را بر بستر واژگان به تصویر بکشیم؛ هرچند مختصر و به اجمال.
نخستین «هفته وحدت» تاریخ
28 آذر سال 1356 بود که آیت‌ا... خامنه‌ای، بعد از شش‌بار دستگیری توسط مأموران ساواک، درنهایت به ایرانشهر، جایی در استان سیستان و بلوچستان تبعید شدند.(1) لابد گمان و باور عوامل رژیم پهلوی این بود که می‌توانند با این اقدام، فعالیت‌های انقلابی معظم‌له را محدود کنند یا مانع ارتباطات مردم با سیدجوان خراسانی شوند؛ اما این نگاه، توهمی بیش نبود و گذشت زمان نشان داد که آیت‌ا... خامنه‌ای می‌توانند از هر تهدید و محدودیتی، یک فرصت طلایی بسازند. ذکر این نکته ضروری است که آقا، 14 سال قبل از تاریخ تبعید، در ابتدای نهضت اسلامی، مسافرتی به زاهدان داشتند و با سیستان و بلوچستان و نیز، وضعیت اجتماعی و فرهنگی آن، آشنایی نسبی پیدا کرده‌بودند : «در سال ۱۳۵۶ که بار دیگر در حال تبعید به زاهدان و از آن‌جا به ایرانشهر آمدم، این آشنایی به من کمک کرد تا بتوانم به اعماق دل پُرمحبّت و گرم مردم این استان راه پیدا کنم.» (2) آیت‌ا... خامنه‌ای در ایرانشهر محل فعالیت و اقامت خود را، مسجد «آل‌رسول» انتخاب کردند؛ خیلی زود این مسجد به یکی از مراکز فعال شهر تبدیل شد. (3) جوان‌ها برای شنیدن سخنرانی‌های ایشان جمع می‌شدند و به تدریج، پایه و اساس برنامه‌های انقلابی در منطقه ریخته ‌شد. از سوی دیگر، رویکردهای تقریبی و توجه به موضوع وحدت اسلامی نیز، در صدر برنامه‌های آقا قرار داشت: «من این را این‌جا بگویم که نطفه‌ اصلی هفته‌ وحدت را که بحمدا‌...‌ سال‌هاست دارد برگزار می‌شود ‌... ما در ایرانشهر [بسته شد]، با این آقای مولوی قمرالدّین در سال ۵۷، قبل از انقلاب، مذاکره کردیم که بیاییم یک عید دوطرفه داشته باشیم و از دوازدهم تا هفدهم را جشن بگیریم ‌- مذاکره‌اش آن‌وقت شد ‌- که اتّفاقاً همان روزها هم بود که در ایرانشهر سیل آمد و جشن و همه‌چیز ما را سیل برد! البتّه آن سیل هم یکی از الطاف خفیّه‌ الهی بود و ما را با وضع زندگی مردم بیشتر آشنا کرد؛ به کپرها رفتیم، به خانه‌ها رفتیم. قبل از آن، چند ماه در ایرانشهر بودیم، امّا ظاهر قضیّه را می‌دیدیم؛ مردم هم ما را نمی‌شناختند، ما هم مردم را نمی‌شناختیم. بعد که سیل آمد، هم ما مردم را شناختیم، هم مردم با ما یک قدری آشنا شدند.» (4)
پناه سیل‌زدگان
در تیرماه 1357، سیلی مهیب در ایرانشهر جاری شد و دار و ندار مردم را با خود برد. این‌جا بود که آقا، افزون بر مسئولیت تبلیغ دینی و انقلابی، به عرصه کمک‌رسانی هم ورود کردند. ساواک سیستان و بلوچستان، با نگرانی، به پرویز ثابتی، مدیر کل اداره سوم ساواک چنین گزارش داد: «سازمان ایرانشهر اعلام داشته روحانیون تبعیدی مقیم ایرانشهر به سرپرستی سیدعلی حسینی خامنه‌ای، ضمن تماس با اهالی شهرستان‌هایی نظیر یزد و زاهدان، آرد، برنج، نان و غیره تهیه و با در اختیار گذاردن حواله‌ای به شرح « مسجد آل‌رسول – گروه امداد علمای اسلامی – سیدعلی خامنه‌ای» مواد مزبور را بین سیل‌زدگان توزیع می‌کنند.» خبر محبوبیت آقا و دوستان انقلابی ایشان، باعث نگرانی رژیم پهلوی شد؛ کار به جایی رسید که مردم ایرانشهر طی نامه‌ای به مسئولان استان، از آن ها درخواست کردند «لطفشان را در حق ایرانشهر تمام و چند روحانی دیگر مانند آقای خامنه‌ای به ایرانشهر تبعید کنند.» (5) به همین دلیل، ساواک طرح انتقال آیت‌ا... خامنه‌ای را از ایرانشهر به جیرفت، اجرایی کرد.
ورود به جیرفت، یک شروع تازه
ورود آیت‌ا... خامنه‌ای به جیرفت، حقیقتاً یک شروع تازه بود؛ اگر آقا در ایرانشهر مدتی زمان نیاز داشتند تا مردم ایشان را بشناسند، این‌جا در جیرفت، هنوز وارد شهر نشده، به استقبال  ایشان آمدند: «من خیلی خسته‌بودم. شب از ایرانشهر راه افتاده بودیم. شب یک‌مقداری بین راه مانده‌بودیم. خیلی من خسته‌بودم. گفتم قدری بخوابم. آن ژاندارم‌ها هم محبت کردند گفتند عیبی ندارد، بخوابید. من دراز کشیدم نیم‌ساعتی خوابیدم. من وقتی از درِ قهوه‌خانه آمدم بیرون، دیدم جمعیت زن و مردِ آن‌جا، جمع شدند و بنده را که دیدند، بنا کردند به صلوات فرستادن. چرا؟ مرا که نمی‌شناختند مردم. چون می‌دانستند این یک حرکت دینی است، یک آدم دینی است که برای خاطر دین است، حالا هر چه هست، این غربت و تبعید، برای خاطر دین است.»(6) مردم جیرفت که ذاتاً مهمان‌نواز و اهل دیانت هستند، خیلی زود با آیت‌ا... خامنه‌ای و دوستانشان انس گرفتند. جلسات آقا با مردم جیرفت در مسجد جامع شهر برگزار می‌شد؛ جلساتی که تقریباً همه مردم در آن شرکت می‌کردند. (7) رفتار آن‌ها با آیت‌ا... خامنه‌ای ترکیبی از محبت و ارادت شدید بود: «هنوز چند روزی از ورود من به این شهر نگذشته بود که احساس کردم در میان خویشاوندان، برادران و عزیزان خود هستم. مردم جیرفت آغوش محبت خود را روی این بنده‌ ضعیف و دیگر افرادی که آن روز در این شهر به‌وسیله‌ رژیم طاغوت تبعید شده‌بودند، باز کردند و همراهی و همدلی و حمایت خود را نسبت به کسانی که آن‌ها را سربازان راه حق و حقیقت می‌دانستند، مبذول کردند.» (8) پیوستگی و ارادت مردم به آقا، به غیر از حرکت انقلابی و دلبستگی عموم به نهضت اسلامی، ریشه در علاقه معظم‌له به مردم و تلاش ایشان برای ارتباط با همه آحاد جامعه داشت؛ آن‌گونه که در ماه رمضان سال 1357، این علاقه و ارادت دوجانبه، جیرفت را به یکی از پایگاه های مهم فعالیت‌های انقلابی در منطقه تبدیل کرد: «وسطِ تابستان گرمی بود ... با این‌که شهر خلوت بود و خیلی‌ها از شهر بیرون رفته‌بودند، در مسجد جیرفت نهایت همکاری را با ما کردند. مخصوصاً خواهرها که اولین شعارهای ضدسلطنت را در جیرفت، خواهرهای جیرفتی از پشت پرده [سر] دادند. برادرها چون مأمورین آن ها را می‌دیدند، ملاحظه می‌کردند؛ اما خواهرها بی‌محابا شعار دادند.» (9) آیت‌ا... خامنه‌ای در جیرفت هم،  مانند ایرانشهر، خودشان را به شهر محل تبعید محدود نمی‌کردند و به روستاهای محروم اطراف نیز، سر می‌زدند؛ بلوک، عنبرآباد، ساغری و... ؛ تا هم از احوال مردم مطلع باشند و هم در صورت لزوم، با تمام توان به یاری آن ها بشتابند.
 

پی‌نوشت ها:
«برتبعید: روایتی از تبعید آیت‌ا... سیدعلی خامنه‌ای به ایرانشهر و جیرفت در دوران اختناق پهلوی دوم»، انتشارات صهبا، 1396، صفحه 114
بیانات‌ در دیدار مردم زاهدان، 2 اسفندماه سال 1381؛ انتشار یافته در پایگاه دفتر حفظ و نشر آثار رهبر معظم انقلاب (Khamenei.ir)
«برتبعید : ... »، صفحه 46
بیانات در دیدار جمعى از علماى اهل سنّت؛ 5 دی‌ماه 1368؛ انتشار یافته در پایگاه دفتر حفظ و نشر آثار رهبر معظم انقلاب (Khamenei.ir)
«برتبعید: ... »؛ صفحه 281
همان؛ صفحه 293
همان؛ صفحه 301
بیانات در دیدار مردم جیرفت، 17 اردیبهشت 1384؛ انتشار یافته در پایگاه دفتر حفظ و نشر آثار رهبر معظم انقلاب (Khamenei.ir)
«برتبعید: ... »؛ صفحه 303