بررسی نحوه ورود به شغل ویراستاری
تعداد بازدید : 5
یک سروگردن بالاتر از نویسنده
نویسنده : میلاد قارونی روزنامه نگار
واقعاً نمیدانیم که چرا بعضی کسبوکارها در ایران برعکس تعریف میشود؟ اگر برعکس هم تعریف نشود، به هرحال تصور اشتباهی از همان اول روی آن وجود خواهد داشت. یکی از همین کسبوکارها ویراستاری است. تا اسم ویراستاری میآید، همه ناخودآگاه به سمت اصلاح مکان واژهها یا چگونگی نوشتن آن میروند. این که آیا ویرگول و نقطه در مکان درست قرار گرفته یا جمله فعل دارد یا خیر؟ متأسفانه این دید اشتباه در بسیاری از دانشجویان ادبیات هم دیده میشود که به هر حال باید اصلاح شود.این روزها به لطف تولید محتوای وبسایت، شاهد استخدام ویراستارهای فنی هستیم. البته که فعالیت ویرایشی در وب نسبت به نشر راحتتر بوده و سختگیریهای آن را ندارد؛ اما سایتهایی هستند که به درست نویسی در مطالب خود اهمیت می دهند. همین آگهیها باعث شده تا بسیاری از دانشجویان ادبیات درصدد تبدیل خود به ویراستار باشند؛ اما آیا به همین راحتی است؟ خیر. ما برای این که با چم و خم این دنیا آشنا شویم، این بار به سراغ خانم سحر شموسی رفتیم. خانم شموسی فارغالتحصیل دارای مدرک کارشناسی ادبیات انگلیسی و کارشناسی ارشد زبانشناسی از دانشگاه الزهراست. چندین سال است که در حوزه ویراستاری با نشریات مختلف فعالیت میکند و به خوبی میداند که ویراستار در حوزه کاری خود به چه چیزی نیاز دارد.
تفاوت تعریف در ایران و خارج
شاید جالب باشد که بدانید ویراستاری در ایران و خارج تعریف های متفاوتی دارد. در خارج نویسنده و ویراستار همگام با هم پیش میروند؛ اما در ایران برعکس است. در ایران نویسنده وقتی کارش تمام شد، آن را به ویراستار تحویل میدهد و او بر اساس دانش و تجربیات خودش شروع به ویرایش متن میکند. مسئله از همینجا شروع میشود. هر ویراستاری باید در حوزه مشخصی کار کند. کار ویراستاری فقط تصحیح رسمالخطی نیست. بلکه باید بتواند از نظر محتوایی، دانشی و غیره هم متن را مورد بازبینی قرار دهد.متأسفانه به دلایل مختلفی از جمله ندانستن اهمیت جایگاه ویرایشی در ایران، بسیاری از شرکتها متنهای خود را به کسی میدهند که فقط دستورات نگارشی آن را اصلاح کند. برای همین است که همیشه شاهد غلطهای عجیبوغریبی حتی در بسیاری از روزنامهها هستیم.
ویراستاری و درست نویسی
بله. هدف اولیه ویراستاری درست نویسی مطلب است. در مدرسه در درس زبان فارسی شما خواندهاید که ویرایش چندین نوع دارد. یک ویراستار خود باید همه اینها را داشته باشد. کسی هم میتواند به همه اینها مسلط باشد که در یک حوزه تخصصی کار کند. چنین فردی موفق بوده و خیلی خوب میتواند در این حوزه پیشرفت کند.
البته لازم است که تولیدکننده محتوا یا نویسنده به اصول درست نویسی هم آشنا باشند. هرچند آشنا بودن کافی نیست، بلکه تعهد هم لازم است. به هر حال هر دو باید در کار خود متعهد باشند که تمام تلاش شان را برای اصلاح متن انجام دهند و به زبان فارسی وفادار باشند. هرچه اصول درست نویسی در همان اول بهتر رعایت شود، کار ویراستار در اصلاح رسمالخط راحتتر بوده و بیشتر میتواند به بررسی دیگر بخشها بپردازد. پس لازم است که در کار خود اصولی را به نویسنده آموزش دهد.
نیازمند کسب و کارهای کلمهای است
هر کسب و کاری که چیزی برای نوشتن دارد، باید حداقل یک ویراستار داشته باشد. در حوزههای نشر بحث ویراستار بیشتر به چشم میخورد؛ اما در حوزههای اینترنت و سایت، به دلیل تفاوت نگارش، در خیلی از موارد اصلاً چنین لزومی وجود ندارد. همان مقدار اصول نوشتاری که تولیدکننده محتوا میداند، کفایت میکند. به هرحال، هر کسبوکاری که در آن کلمهای رد و بدل و نوشته میشود، بهتر است که در کنار خود یک نفر ویرایش کننده استخدام کند.
تحصیلات؟
تحصیلات آن چنان مهم نیست، بلکه سابقه و سیر مطالعاتی است که باید مورد توجه قرار بگیرد. خیلی از ویراستاران خوب کشور، تحصیلات دانشگاهی غیر از ادبیات دارند. مهم دانش و شم زبانی قوی و تمرین در خصوص آن است. همچنین باید همیشه یک کتاب درست نویسی مرجع در کنار دست خود داشته باشند. این کتاب منبع ویراستار است و نباید لحظهای از آن غافل شود.
ویژگی یک ویراستار خوب
ویراستار خوب باید از نویسنده یا مترجم جلوتر باشد؛ اما از چه لحاظ؟ همانطور که نوشتیم، ویراستار باید شم زبانی قوی داشته باشد. باید دستور خط و زبان فارسی را به خوبی بداند و کتابهای مرجع از جمله فرهنگ ادبیات فارسی و فرهنگ املایی زبان فارسی مطالعه کند و به عنوان منبع همیشه به همراه داشته باشد. باید بر اصول نگارش و درست نویسی مسلط باشد؛ اما فقط اینها نیست.
ویراستار کسی است که باید همیشه از نظر دانش و فن از نویسنده جلوتر باشد. دانش او فقط نگارشی نیست. بلکه باید بتواند اشکالات محتوایی را نیز برطرف کند. شاید نویسنده بنابر دلایلی از جمله اشتباه تایپی کلمهای را جابهجا بنویسد. او باید بتواند منظور نویسنده را متوجه شود و آن را اصلاح کند. نکته بعدی این که همه متنها نوشتهشده یا تألیفی نیستند، بلکه ترجمه هم وجود دارد. پس باید دستور زبان مبدأ را هم به خوبی بداند. تا در مواقعی که مترجم نتواند به خوبی متن را ترجمه کند یا منظور را به اشتباه برساند ، ویراستار وارد عمل شود و متن را اصلاح کند.
بنابراین ویراستار همیشه باید در حال مطالعه باشد. حالا به غیر از مطالعه منابع تخصصی کار خود، کتابهای مختلفی بخواند و به دنبال افزایش دانش تخصصی در حوزه خود باشد.
آیا هزینه لازم است؟
این کسب و کار نیازمند محل کار اداری نیست. بیشتر فعالان این حوزه به صورت دورکار هستند. و اغلب در منزل اقدام به ویرایش متن میکنند. مهمترین هزینهای که باید در این حوزه انجام داد، خرید کتاب است. آن هم نه هر کتابی، بلکه کتابهای منبع که در بازار وجود دارند. کلاسهای زیادی وجود دارد که اقدام به آموزش ویراستاری میکنند؛ اما در این کلاسها چیز بیشتری نسبت به کتابها گفته نخواهد شد. پس تا میتوانید هزینه خود را صرف خرید کتابهای درست نویسی کنید. اولویت اول شما صرف بودجه برای خرید چنین نمونههایی باشد. مطالعه در این جا کار زیادی دارد.
سخن آخر
صحبت از ویراستاری نیاز به زمان بیشتری دارد. به هر حال برای این که بتوانید در این حوزه ثابت قدم پیش بروید و موفق باشید، باید اول از همه یک حوزه را مشخص کنید و دوم این که خود را از هر لحاظ، چه نگارشی و چه دانشی، قوی کنید. آن وقت است که همه به دنبال شما برای همکاری خواهند آمد.