گروه اجتماعی-  بی‌شک حقوق بازنشستگان از مهم‌ترین مسائل اجتماعی سال‌های اخیر کشور بوده است و در یک نگاه کلی باید اذعان کرد که بازنشستگان هنوز هم به حق خود نرسیده‏اند.

ماجرای حقوق بازنشستگان با اجرای قانون همسان‌سازی به‌ویژه در دو سال اخیر، شبیه یک مسابقه دو شده است که هرچه دونده سرعت‌اش را زیادتر می‌کند اما به خط پایان نزدیک نمی‌شود؛ یعنی دولت با وجود گام‌های مهمی که برای افزایش حقوق بازنشستگان کشوری و لشکری و تامین اجتماعی برداشت اما سرعت تورم و افزایش قیمت‌ها باعث شد که بازنشستگان چندان طعم افزایش حقوق را نچشند.

افزایش حقوق در سایه نگرانی از تامین منابع

همسان‌سازی یا متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان در دو صندوق بازنشستگی کشوری و تامین اجتماعی، از جمله اقدامات مهم دولت دوازدهم است که هرچند ابهامات و نگرانی‌هایی درباره تامین پایدار منابع مالی آن در سال‌های آینده وجود دارد، افزایش متوسط ۷۷ درصدی حقوق بازنشستگان کشوری و 2.5 برابری حقوق بازنشستگان تامین اجتماعی را رقم زد و توانست بخشی از قانون اجرانشده در خصوص رفاه بازنشستگان را محقق کند.  

چرا همسان‌سازی؟

شکاف میان میزان دریافتی شاغلان و بازنشستگان از مهم‌ترین دلایل طراحی قانون همسان‌سازی بود و از دلایل اصلی ایجاد این شکاف  میزان درصد افزایش مستمری بین حداقلی‌بگیران و سایر سطوح، نحوه اعمال این افزایش‌های سالانه است که باعث اختلاف ۱۱۴ درصدی میان دریافتی حداقلی‌بگیران و سایر سطوح در دوره ۲۰ ساله از سال ۸۰ تاکنون شده است. از این رو برای ترمیم این شکاف لازم بود که متناسب‌سازی اجرا شود.

 تکلیف قانون

طی چندسال گذشته  به علت الزام و تکلیف قانونی محول‌شده در برنامه ششم توسعه، تلاش‌هایی برای متناسب‌سازی حقوق‌ها صورت گرفت اما به علت تامین نشدن بار مالی لازم به ویژه از سوی دولت که بدهی معوق و انباشته‌اش به تامین اجتماعی بابت حق بیمه سهم کارفرمایی برخی اقشار و صنوف از ۳۰۰ هزار میلیارد تومان گذشته است، معطل ماند.

سال 99،  سال همسان سازی

در نهایت در سال ۹۹ مجدد نسبت به انجام «متناسب‌سازی پرداخت مستمری‏ها» با هدف افزایش سطح معیشت مستمری‌بگیران و همسان‌سازی حقوق آنان با بازنشستگان کشوری بر اساس قانون برنامه ششم توسعه و مطالبه هزینه‌های مترتب بر آن از دولت، اقدام شد که با برنامه دولت برای متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان کشوری و هم‌ترازی ۹۰ درصدی حقوق آن‌ها با شاغلان، همزمان شد و به نظر 

می رسد این بار نمایندگان بازنشستگان نیز در تعیین فرمول‌های متناسب‌سازی و به سرانجام رسیدن آن نقش داشتند.دو مرحله طرح متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان و مستمری‌بگیران (یک مرتبه در مرداد ۹۹ و یک مرتبه در ابتدای سال ۱۴۰۰)، به موجب اجرای بند (ب) ماده ۱۲ قانون برنامه ششم توسعه فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی کشور و نیز در راستای عمل به ماده ۹۶ و ماده ۱۱۱ قانون تامین اجتماعی اجرایی شد و افزایش 2.5 برابری متوسط پرداختی به بازنشستگان از اسفند ۹۸ تا فروردین ۱۴۰۰ را به همراه داشت.

 این افزایش حقوق را در 2مصداق در

 تامین اجتماعی این گونه می‌توان مرور کرد:

 

و اما بودجه متناسب سازی از کجا آمد؟

متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان در سال ۱۳۹۹ و تداوم آن در سال  ۱۴۰۰ بر اساس منابع مندرج در قوانین بودجه عملیاتی شد. همچنین مقرر شد برای سال ۹۹، ۵۰ هزار میلیارد تومان بابت رد دیون دولت تخصیص یابد که در یک مرحله ۳۹ هزار میلیارد تومان آن محقق شد. وقتی متناسب‌سازی مرحله اول در مرداد ۹۹ عملیاتی شد می‌رفت که یک رضایتمندی نسبی در جامعه هدف شکل بگیرد اما در ادامه دوعامل تورم و متناسب‌سازی در صندوق بازنشستگی کشوری و لشکری و فاصله ایجاد شده، موجب نارضایتی مستمری‌بگیران تامین اجتماعی شد. در نهایت مقرر شد متناسب‌سازی مرحله دوم از ابتدای سال ۱۴۰۰ اجرا شود بدین ترتیب با کمک دولت و مجلس، اعتباری در بودجه ۱۴۰۰ تصویب شد تا مرحله دوم متناسب‌سازی اجرا شود. در واقع ۸۹ هزار میلیارد تومان بابت دیون معوقه دولت به تامین اجتماعی در بودجه پیش‌بینی شد.

ماجرای دایمی شدن همسان سازی

از چندی پیش دایمی شدن حقوق بازنشستگان نیز در دستورکار دولت قرار گرفت و رئیس سازمان برنامه و بودجه در روز ۲۷ اردیبهشت ۱۴۰۰ اعلام کرد که پیش‌نویس لایحه دایمی‌شدن حقوق بازنشستگان اعم از لشکری، کشوری و البته تامین اجتماعی در شش ماده و پنج تبصره با حضور نمایندگان این بازنشستگان در سازمان برنامه و بودجه تهیه شده است و در نهایت 9 تیرماه از سوی هیئت وزیران و با هدف استمرار متناسب‌سازی حقوق بازنشستگان با شاغلان پس از پایان برنامه ششم توسعه و به منظور برقراری عدالت در نظام پرداخت و رفع دغدغه و بهبود معیشت بازنشستگان و مستمری‌بگیران به تصویب رسید و روانه مجلس شد.  این موضوع البته با انتقاد جدی برخی نمایندگان مبنی بر مصوبات بدون منابع مالی مواجه شد.

 زنگنه نماینده مردم تربت‌حیدریه این طورتحلیل کرده است: 

«دولت روحانی اصرار دارد که تا روز آخر یکسری از اقدامات خود را همچنان انجام دهد که توجیه اقتصادی ندارد. این دولت در دو ماه ابتدایی امسال مطابق با آمار بانک مرکزی و همچنین آمار سازمان برنامه و بودجه، ۱۵۰ هزار میلیارد تومان کسری در منابع دارد و در این شرایط حقوق کارمندان را افزایش داد و لایحه دایمی‌سازی همسان‌سازی حقوق بازنشستگان را به مجلس ارائه کرد. دولت با این کار خود عملاً انتظارات هزینه‌ای جامعه را هم افزایش می‌دهد.»

 در این میان البته دولت در جلسه یک شنبه گذشته خود با واگذاری ۱۳۰ هزار میلیارد تومان سهام دولت برای تقویت تامین اجتماعی و افراد تحت پوشش صندوق های تامین اجتماعی موافقت کردکه  باید دید آیا در عمل محقق خواهد شد یا نه ؟

مسیر دشوار دولت جدید

با توجه به شرایط ویژه درآمدی دولت که در سال‌های اخیر به ویژه در نقدینگی دچار چالش‌های جدی بوده است، دولت جدید با توجه به انتظارات و تعهدات پدید آمده در ایجاد رفاه طبقات مختلف جامعه به‌خصوص بازنشستگان به نظر مسیر سختی را پیش رو دارد. در عین حال انتظار می‌رود به این موارد به طور ویژه اهتمام ورزد:

1- تدابیر اساسی برای اصلاح قوانین مترتب بر تامین اجتماعی

2- اجرای کامل قانون ساختار جامع رفاه و تامین اجتماعی

3-  تامین دایمی منابع متناسب سازی حقوق