سوختن جنگل‎های گچساران در روزهای اخیر، دوباره آتش بر جانمان زد؛ حادثه‎ای که گفته می‎شود بیش از 400 هکتار از جنگل‎ها و مراتع استان کهگیلویه و بویر احمد را نابود و سهم ما از پوشش‎های جنگلی جهان را کمتر کرده است.
محیط زیست در آتش
آتش‎سوزی جنگل‎ها به یکی از خبرهای ثابت هفتگی در کشور تبدیل شده و انگار همین تکرارشدنش، آن را عادی و کم‎ارزش کرده است؛ اما اگر خسارت‎های ناشی از سوختن جنگل‎ها در یک دوره بلندمدت را مرور کنیم، در خواهیم یافت نه‎تنها با یک اتفاق عادی و کم‎ارزش مواجه نیستیم، بلکه با بحرانی روبه‎رو هستیم که خطری جدی برای کشور است.ابتدا باید تصویری جامع از سطح پوششی جنگل‎ها در جهان و ایران داشته باشیم و سپس به بررسی خسارات ناشی از آتش‎سوزی جنگل‎ها بپردازیم. ذکر این نکته هم لازم است که اطلاعات این گزارش مستند به آمار سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور و همچنین گزارش مرکز پژوهش‎های مجلس است.
14 میلیون هکتار جنگل در ایران؛ جایگاه 54 در بین 193 کشور
در کل جهان حدود 4 میلیارد هکتار جنگل وجود دارد که 31 درصد مساحت خشکی‎های زمین را تشکیل می‎دهد. البته پراکندگی این جنگل‎ها متناسب نیست و 54 درصد آن‌ها فقط در پنج‎کشور روسیه (815 میلیون هکتار)، برزیل (497 میلیون هکتار)، کانادا (347 میلیون هکتار)، آمریکا (310 میلیون هکتار) و چین (220 میلیون هکتار) قرار گرفته و 46 درصد دیگر معادل 1.8 میلیارد هکتار نیز در سایر کشورهاست. گزارش سال 2020 فائو(سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد) نشان می‎دهد ایران با 11 میلیون و 75 هزار هکتار پوشش جنگلی، به لحاظ بهره‎مندی از جنگل‏های جهان، جایگاه 54 در بین 193 کشور را داراست. البته سازمان جنگل‎ها، مساحت جنگل‎های کشور را 14.3 میلیون هکتار اعلام کرده و دلیل اختلاف 3.3 میلیون هکتاری آن با آمار فائو، تفاوت در تعریف جنگل از نظر سطح پوشش و ارتفاع درختان است.
42 درصد جنگل‎ها  در ناحیه رویشی زاگرس
حدود 42 درصد جنگل‌های کشور در ناحیه رویشی زاگرس قرار دارد که از شمال غربی‎ترین نقطه کشور(استان آذربایجان‎غربی) شروع می‎شود و با امتداد تا غرب و جنوب کشور، مجموعه 12 استان را دربرمی‎گیرد. جنگل‎های سه استان شمالی هم حدود 14 درصد کل جنگل‎های کشور است.
پایین بودن سرانه نسبت به جهان
به هر حال واضح است که سطح جنگل‎های موجود در کشور، چه بر اساس آمار فائو و چه بر اساس گزارش سازمان جنگل‎ها، پایین‎تر از متوسط جهانی است و سرانه جنگل برای هر ایرانی (0.2 هکتار)، تقریبا یک‎سوم سرانه جهانی(0.52 هکتار) است و  این یعنی باید در حفظ و حراست از آن‌ها در برابر مخاطراتی نظیر آتش‎سوزی‌ها، تدابیر ویژه‌ای اتخاذ کرد.
هر سال یک درصد از جنگل‎های جهان می‎سوزد
طبق گزارش فائو، هرسال یک درصد از جنگل‎های دنیا آتش می‎گیرد و آن‎طور که سازمان جنگل‎ها اعلام کرده، میزان آتش‎سوزی جنگل‎ها در کشور ما، بسیار کمتر از این میزان است. هرچند همه‎ساله آتش‎سوزی‎های مهیبی در برخی جنگل‎های جهان رخ داده‌است اما به نظر می‎رسد، این مقایسه جهانی، توجیه خوبی برای چشم‎پوشی روی این فاجعه محیط زیستی نباشد؛ به ویژه آن‌که طبق گزارش‎های رسمی، 90 درصد این آتش‎سوزی‎ها علت انسانی دارد و قابل پیشگیری است.
بیش از 17 هزار آتش سوزی در 8 سال
همان‎طور که در جدول به تفکیک آمده است، در طول 8 سال گذشته (از 1392 تا 1399) و با احتساب دوماه ابتدایی امسال، بیش از 17 هزار آتش‎سوزی در جنگل‎ها و مراتع کشور رخ داده که به 162 هزار هکتار جنگل و مرتع ایران خسارت زده است. وضعیت استان‎های مختلف از نظر تعداد و میزان خسارت‎ها (طی سال 1386 تا 1398) هم قابل تامل است:
مناطق بحرانی به لحاظ تعداد آتش‎سوزی: به ترتیب استان‌های گلستان، کردستان، گیلان، فارس و خوزستان
مناطق بحرانی به لحاظ وسعت آتش‎سوزی: به ترتیب استان‎های فارس، خوزستان، لرستان، کرمانشاه و کردستان
2400 میلیارد تومان خسارت نقدی
طبق گزارش‎های رسمی، به ازای هر هکتار عرصه جنگلی سوخته، 211 میلیون ریال برای اطفای حریق هزینه می‎شود و احیا و بازسازی جنگل‌های سوخته هم 240 میلیون ریال هزینه دربرداشته است. طبق اعلام سازمان جنگل‎ها، این آتش‏سوزی‎ها سالانه بیش از 300 میلیارد تومان خسارت به‎بار می‎آورد و این یعنی در طول 8 سال گذشته حداقل 2400 میلیارد تومان از اعتبارات کشور برای اطفای آتش‎سوزی‎ها و احیای جنگل‎های سوخته صرف شده است.
و دیگر خسارت‎های هولناک...
اما از خسارت‎های پنهان این حوادث هم نباید چشم‎پوشی کرد، خساراتی که به سادگی قابل جبران نیست:
- تخریب جنگل‎ها و از بین رفتن پوشش گیاهی در مناطق دچار حریق
-  در معرض تهدید قرار گرفتن معیشت جنگل‎نشینان، دامداران و حاشیه‎نشینان جنگل
- به خطر افتادن حفظ ذخایر ژنتیک و تنوع زیستی گونه‎های گیاهی و جانوری
- در معرض خطر قرار گرفتن و از دست رفتن جان مردم و ساکنان اطراف جنگل‎ها
- تاثیر از بین رفتن جنگل‎ها در گرم شدن کره زمین  و ...
چه باید کرد؟
این یعنی آتش‎سوزی جنگل‎ها و مراتع، در کنار سوزاندن درخت‎ها و علفزارها، بسیاری دیگر از داشته‎های ما را با خود می‎سوزاند و بدون‎شک تداوم سوءمدیریت‎ها حجم سالانه این خسارت ها را بیشتر و بیشتر خواهد کرد. در حالی که راهکارهایی برای پیشگیری و مدیریت آن وجود دارد: ایجاد مرکز ملی پایش آتش‎سوزی منابع طبیعی، مشارکت مردم در حفاظت از منابع طبیعی با تدوین برنامه جامع آموزشی و ارتقای آگاهی عموم، به رسمیت شناختن حقوق عرفی جنگل‎نشینان، جلوگیری از تجاوز غارتگران به منابع طبیعی، تهیه نقشه پهنه‎بندی ریسک آتش‎سوزی در منابع طبیعی، تدوین طرح جامع مدیریت پیشگیری و اطفای حریق جنگل‎ها، تجهیز و ایجاد پایگاه‎های اطفای حریق به‎ویژه ناوگان اطفای حریق هوایی و ... .