درازترین شب سال در کردستان

مردمان استان های غربی ایران به ویژه کردها از بهترین قصه گویان ایرانی هستند. این که چرا این مردم به این زیبایی داستان سرایی می کنند، شاید قبل از هرچیز ریشه در سبک زندگی شان داشته باشد. زندگی عشایری و چوپانی این مردم در دامان طبیعت اتفاق می افتد. کردها در سکوت و سکون طبیعت زمان های زیادی را می گذرانند و خیال پردازی برای شان مانند آب و نان می شود. از دل همین خیال پردازی ها داستان های «حسین کرد شبستری» یا متیل هایی مانند «احمعیل و مهمعیل» سر بر می آورد.در استان های غربی و کرد نشین یکی از اصلی ترین رسوم شب یلدا، بعد از دورهمی های  خانوادگی داستان سرایی است. راوی این داستان ها بیشتر پدربزرگ ها و شنوندگان آن ها نیز تمام اهل خانه هستند به جز مادران و بانوانی که به آشپزی می پردازند. خوراکی های یلدایی نیز در هر شهر و استانی برای خودش ماجرایی دارد مثلا در سنندج خوردن نوعی خربزه رایج است که شاید بهتر بگویم نوعی ترشی خربزه مرسوم است. این خربزه ها چند ماه قبل از شب چله از روستایی به نام سراب قامیش تهیه می شود. سپس آن ها را به همان شکل کامل در تغارهایی از سرکه می ریزند تا برای شب یلدا خوراکی به نام «کالک تورش» داشته باشند.

میوه ، تنقلات و خوراک شام از دسته خوراکی هایی است که باید در شب چله از سوی میزبان تهیه شود. یکی از ضروریات سفره شب یلدا که در استان های غربی به «شو چله» معروف است، هندوانه است. این که قدیمی ها با چه ترفندی هندوانه را از تابستان تا زمستان و حتی گاهی تا عید نوروز نگه می داشتند بماند اما علت این که هندوانه حتما باید در این شب دراز خورده شود با دانه های فراوانش مرتبط است. به عقیده کردها در هندوانه یا انار تعداد فراوانی دانه وجود دارد که نشان دهنده قدرت باروری بالای این دو میوه است.بنابراین آن ها این میوه ها را به امید فرزندآوری بیشتر می خوردند. غذاهای سنتی مخصوص شب یلدا در استان غربی بیشتر آش ها و شله غلات هستند. 

تاریک ترین شب سال در یزد

مراسم یلدا در یزد تلفیقی از سنت های ایران باستان و اسلامی است. در بعضی محله های یزد در شب یلدا مانند چهارشنبه سوری آتش می افروزند. آن ها آتش را نمادی برای امید به طلوع خورشید و فراموش نکردن روشنایی می دانند. در بعضی جاها در کنار سفره های یلدایی، سفره های دیگری نیز پهن می کنند تا برای اهالی خانه و محله طلب دعای خیر کنند. سفره های یلدایی در یزد در بزرگ ترین اتاق خانه ها «ارسی»، روی کرسی انداخته می شود. خانواده های یزدی نیز این شب را فرصتی برای دور هم بودن می دانند و در خانه بزرگ ترها جمع می شوند. از خواندنی های این شب، قرآن، حافظ و داستان هایی از کلیله و دمنه است. تقریبا می شود گفت بزرگ ترها هر چیزی را که در مکتب خانه های قدیمی یاد گرفته اند، برای بقیه تعریف می کنند. از رسوم ویژه یزدی ها در شب یلدا می توان به نواختن موسیقی های سنتی در قالب سه تار و سنتور اشاره کرد. این موسیقی گاهی بی کلام و گاهی با ابیات شیرین از غزلیات حافظ همراه می شود.از هر چه بگذریم سخن غذا خوشمزه تر است! در یزد شام مخصوص شب یلدا شولی یزدی است. شولی در واقع آش خوشمزه ای است که با ترکیبی از چغندر، سبزیجات و سرکه درست می شود. البته در مناطق زرتشت نشین یزد آش دیگری پخته می شود که در آن از میوه های خشک استفاده می کنند و به آش ابو دردا معروف است. اهالی زرتشتی معتقدند که این آش برای هر دردی درمان است و آن را برای اهل خانه و حتی همسایگان می پزند.  در سفره های شب یلدایی یزد در کنار میوه هایی چون انار، هندوانه، پرتقال، سیب و لیمو شیرین، شیرینی های سنتی چون بادامی، قطاب و باقلوا نیز سرو می شود.

فال گرفتن یکی از تفریحات یلدایی

کنجکاوی آدم ها برای پیش بینی آینده بر هیچ کسی پوشیده نیست. شاید به خاطر همین کنجکاوی است که انواع فال گرفتن ها مرسوم شده است هر چند هیچ دلیل محکمی بر صحت آن وجود نداشته باشد. یکی از تفریحات شب یلدا در بیشتر نقاط ایران گرفتن فال حافظ است. اما شیوه های دیگری نیز برای گرفتن فال وجود دارد که در زیر به بخشی از آن ها اشاره می کنیم.

فال سوزنی

در همدان رسم است که در شب یلدا اعضای خانواده در اتاقی جمع شوند. پیرترین بانوی خانواده ابیاتی را با آهنگ موزونی می خواند و دختر بچه ای نیز به پارچه دوخته نشده و آب ندیده ای سوزن می زند. اعضای خانواده به ترتیبی که نشسته اند هر شعر پیرزن را فال خود می دانند و آینده خود را پیش بینی می کنند.

فال پوست هندوانه

فال پوست هندوانه مخصوص گیلانی هاست. در این شهر جوانان با هزار امید و آرزو هندوانه را با چهار قاچ به صورت طولی تقسیم و سپس پوست ها را به پشت سرشان پرتاب می کنند. نحوه افتادن پوست ها پنج حالت بیشتر نیست. اگر همه پوست ها از طرف سبزشان روی زمین بیفتند نتیجه فال بسیار خوب است. اگر همه به سمت سفید شان بیفتند، نتیجه فال خیلی بد است. اگر دو قاچ روی سبز و دو قاچ روی سفیدشان روی زمین باشد نتیجه فال میانه است و اگر سه قاچ سبز و یکی سفید خوب است و اگر سه قاچ سفید و یکی سبز باشد نتیجه فال تقریبا بد از کار درمی آید.

فال کلوک

کلوک در فارس به کوزه هایی با دهانه گشاد گفته می شود. در شیراز و سایر شهرهای استان فارس زنان فامیل دور هم جمع می شوند و هر کدام چیزی را داخل کلوک می اندازند. سپس از بچه ای می خواهند که دست در کلوک کند و چیزی بردارد. صاحب وسیله ای که از کلوک در می آید صاحب فالی است که از کتاب حافظ خوانده می شود.

فال گردو

این فال در بعضی از نقاط ایران رواج دارد. در ابتدا ظرفی پر از گردو در میان جمع توزیع می شود و افراد با نیت های مختلف گردوها را انتخاب می کنند و برمی دارند. سپس گردو را به شخص بزرگ جمع می دهند و او می شکند. نتیجه فال با کیفیت مغز گردو نتیجه مستقیم دارد. مثلا اگر گردو پوک باشد نتیجه فال نیز بد است و اگر مغز سفید و تازه ای داشته باشد نتیجه فال خوب است.

تورهای گردشگری یلدایی

شاید صحبت از این آیین ها در شب یلدا این سوال را در ذهن شما به وجود بیاورد که مراسم یلدا یک مراسم خانوادگی است و حتی اگر شما هوس کنید یک یلدای کردستانی یا یزدی را از نزدیک ببینید تا جایی در خانواده های یزدی و کردی نداشته باشید نمی توانید چیزی از حال و هوای یلدای آن ها بفهمید. شاید تا جایی حرف شما درست باشد اما اگر بگویم تورهای گردشگری یلدایی چند سالی است که با هدف نشان دادن رسم های خاص یلدایی برپا می شوند قضیه فرق خواهد کرد. از دیگر راه هایی که می توانید این آداب را از نزدیک ببینید اقامت در اقامتگاه های بومی در شب یلداست. بیشتر این اقامتگاه ها برنامه های شاد و بومی را برای مهمانان خود ترتیب داده اند که حضور داشتن در جمع شان خالی از لطف نیست. تنها مورد به بحث قیمت های این پکیج های تفریحی فرهنگی برمی گردد.