به احترام و پاسداشت هنرنیاکان در تقویم مناسبت ها، 10 ژوئن را به عنوان روزهنرهای صناعی از طرف یونسکو نام گذاری کرده اند. این هنرها از آن جا دارای اهمیت است که می تواند جلوه ای از تاریخ باشکوه پیشینیان و غنای فرهنگ یک ملت باشد.کشور عزیزمان ایران نیز با قدمتی کهن، برخورداری از موهبت الهی، هنر مردمانش وفرهنگ متعالی وسرآمدش، به عنوان بهشت هنرهای دستی در بین مشتاقان تاریخ وهنر شناخته می شود. امروزه از مجموع 600 هنر صناعی، نزدیک به 200 اثر جهانی درصنایع دستی متعلق به استان اصفهان است که خود می تواند دلیلی بربی همتایی ایرانیان در خلق این آثار باشد. فرش های دست باف، ظروف شیشه ای و مسی، سرامیک و سفال، هنرمعرق و مینا و منبت، زیورآلات باستانی، رودوزی (قلاب دوزی، سرمه دوزی و خامه دوزی) تنها بخشی ازهنر ایرانیان است که از تاریخ باستانی این دیار به جا مانده است. تفاوتی نیست در مکان هنروری؛ گوشه گوشه این سرزمین پرگهررا می توان یافت که درآن آثارهنری با سرانگشتان هنرمند زنان و مردان پارسی متجلی می شوند.تربت حیدریه نیز به عنوان یکی از شهرهای تاریخی ایران ازهنرمندانی چیره دست در زمینه های مختلف اعم ازتولید و ساخت زیورآلات سنتی، تراش سنگ های قیمتی، بافت فرش های ابریشمی و... برخوردار است که به هنرنمایی در این حیطه ها می پردازند.وجود کارگاه های متعدد تولید، خیل بی‌شمارهنرمندان ودوستداران هنر و وجود معادن سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی موجب شده است تا تربت حیدریه به عنوان شهری پیشرو در ساخت وتولید این آثار به شمار آید.

 

تربت حیدریه از عهد اشکانیان

تربت حیدریه از قدیمی ترین شهرهای به جا مانده از حکومت اشکانیان است. جالب است بدانید که نام این شهر در ابتدا و در همان دوران اشکانیان به زاوه شهرت داشته است. این شهر در دوران اسلامی و در قرن ششم هجری چون مدفن یکی از عرفا و صوفیان مشهور به نام قطب الدین حیدر شد، دوباره بر سر زبان ها افتاد و به این نام فعلی شهرت یافت، اما هیچ گاه نتوانست به رونق خود در دوره اشکانیان بازگردد، هر چند در عهد قاجاریه به واسطه حکمرانی اسحاق خان قرائی تا حدودی رونق گرفت. تربت حیدریه را می توان پایتخت زعفران جهان دانست. پس اگر عاشق مزرعه های پر از گل های بنفش و ارزشمند زعفران هستید در ماه های پاییزی حتما سری به تربت‌حیدریه  بزنید. در تربت‌حیدریه مجموعه ای از جاذبه های تاریخی و باستانی در کنار جاذبه های طبیعی می تواند سفر پرماجرایی را برای شما رقم بزند. در ادامه به معرفی کوتاه این دیدنی ها می پردازیم.

جاذبه های تاریخی

 آرامگاه شیخ ابوالقاسم گورکانی

شیخ ابوالقاسم نیز از دیگر عرفا و صوفیان مشهور در شمال شرق کشور است. این عارف در سال های 373 ه.ق تا 450 ه.ق می زیسته  و به عنوان پنجمین قطب سلسله صوفیه معروف است. آرامگاه او در عهد صفویه به وسیله چند تن از مریدانش ساخته شد. بنای مقبره به صورت طاقی است که گنبدی بزرگ روی آن قرار گرفته. در کنار این بنا نیز اقامتگاهی برای مریدان شیخ تعبیه شده است. این بنا در روستایی به نام شیخ ابوالقاسم گورکانی که در سه کیلومتری جنوب تربت حیدریه است، قرار دارد.

 آرامگاه قطب الدین حیدر

مزار قطب الدین حیدر عارف و صوفی قرن ششم نیز در تربت حیدریه قرار دارد. این بنا و مسجدی که در کنارش ساخته شده است قدمتی هم راستا با عهد تیموریان دارد و در مرکز شهر واقع است.

 مساجد جامع در تربت حیدریه

 و رشتخوار

یکی دیگر از جاذبه های تاریخی در این منطقه مسجدهای جامع در دو شهر تربت حیدریه و رشتخوار است. مسجد جامع پیشین تربت حیدریه   ایوان و گنبد آجری بلندی دارد که در1040 ه.ق یعنی در زمان شاه صفی صفوی ساخته شده است. از این بنا تنها ایوان اصلی آن که به شبستان پیوسته است و در درون شبستان، محراب و چهار غرفه وجود دارد در دو طبقه به جا مانده است. مسجد جامع رشتخوار زمانی در خود شهر وجود داشت اما حالا در بیابان های شرقی این شهر قرار دارد. متاسفانه بخش های زیادی از مسجد باقی نمانده است اما آن چه هنوز پابرجاست شامل یک گنبد و یک طاق هلالی بلند است که به نظر می رسد متعلق به شبستان تابستانی مسجد بوده است.

جاذبه های طبیعی

منطقه حفاظت شده سریشا 

منطقه حفاظت شده سریشا در قسمت شمال تربت حیدریه و در فاصله ۲۰کیلومتری این شهر واقع شده است این پارک طبیعی به عنوان تنها منطقه حفاظت شده تربت حیدریه هم اکنون یکی از جاذبه های گردشگری این شهرستان است که بیشترین حجم از گردشگری ژئوتوریسم در آن انجام می‌شود . این منطقه ، در حاشیه جاده ترانزیتی شرق کشور و پارک جنگلی شهید حجتی از مناسب ترین مناطق گردشگری در این شهر است. طببعت این پارک به دلیل واقع شدن در منطقه کوهستانی و وجود چشمه سارهای فراوان در اطراف آن از زیبایی های بی نظیری برخورداراست .

آبشار رود معجن 

یکی از آبشارهای مهم شهرستان تربت حیدریه آبشار رود معجن است که در بخش بایگ و در روستایی به همین نام واقع شده است. ارتفاع این ابشار ۲۹متر است که یکی از بلندترین آبشارهای موجود در این شهرستان است. همچنین وجود رودخانه دایمی این منطقه را یه یکی از بزرگ‌ترین و منحصر به فرد ترین جاذبه های گردشگری خراسان رضوی تبدیل کرده است. قرار گیری در نزدیکی شهر بایگ که به عنوان شهر ملی ابریشم ایران شناخته می شود و همجواری با روستای بسک که به عنوان تنها روستای ملی در استان خراسان رضوی شناخته می شود باعث معروف شدن هرچه بیشتر این منطقه شده است .

تربت حیدریه یکی از شهرهای استان خراسان رضوی است که در فاصله 152 کیلومتری از شهرمشهد واقع شده است.نام قدیم این شهر«زو، زاوه»، نامی اصیل و ایرانی بوده است که در قرن نهم هجری به واسطه دفن قطب الدین حیدر در این شهرستان به تربت حیدریه تغییر یافته است.براساس یافته های باستان شناسی از سنگ نگاره ها وآثار به دست آمده قدمت زیست انسان در این شهر به هزاره چهارم پیش از میلاد برمی گردد که خود گواهی بر تاریخ کهن و باستانی این شهرستان است.وجود رشته کوه هایی مرتفع که شهر را همچون نگینی دربرگرفته است موجب تنوع اقلیمی خاص به این شهرستان شده است و تلفیق این تاریخ باستانی وگوناگونی آب و هوایی در کنار موقعیت  جغرافیایی منحصر به فرد این شهر را به بهشت گردشگران تبدیل کرده است.در ادامه برای آشنایی هرچه بیشترگردشگران وعلاقه مندان به تاریخ این سرزمین در خدمت جناب آقای محمدی ریاست محترم اداره میراث فرهنگی و گردشگری این شهرستان بودیم تا فرمایش های ایشان راهنمایی باشد برای سفری خاطره انگیز به این خطه زیبا.

به عنوان اولین سوال در جهت آشنایی بیشتر علاقه مندان، جاذبه های گردشگری این شهر را تشریح بفرمایید.

شهرستان تربت حیدریه یکی از غنی ترین شهرهای ایران در زمینه گردشگری است. دیرینگی شهر و شرایط آب وهوایی آن موجب شده است تا  ما شاهد مجموعه ای بی نظیر از جاذبه‌های گردشگری تاریخی، فرهنگی و طبیعی باشیم. دارا بودن بیش از 352 جاذبه گردشگری که 52 مورد از آن ها به ثبت ملی رسیده است هر گردشگری را به سفر به این شهرستان ترغیب می‌کند. علاوه بر این روستای بسک که به عنوان تنها روستای ملی درایران و شهر بایگ که یکی از شهرهای ملی ایران به شمار می‌رود جلوه ای خاص به مقوله گردشگری این شهرستان بخشیده است.

هم اکنون چه زیر ساخت هایی در جهت جذب گردشگران به این شهرستان وجود دارد.

موقعیت ویژه این شهرستان که می توان از آن به عنوان دروازه ورود به جنوب و مرکز کشور نام برد شرایطی خاص برای این منطقه به وجود آورده است. عبور سالانه بیش از 10 میلیون مسافربه قصد تشرف به بارگاه ملکوتی امام هشتم و همچنین سفر به مناطق جنوبی و شرق کشور از جمله استان های اصفهان، سیستان و بلوچستان، یزد و کرمان از این شهرستان به الزامی در جهت گسترش شبکه های حمل ونقل وبهره گیری از آن ها منجر شده است. وجود جاده های دو بانده در حوزه استحفاظی این شهرستان واتصال آن به شبکه خطوط ریلی ملی ایران باعث تسهیل ورود گردشگران به این شهر شده است.همچنین وجود اقامتگاه های بوم گردی، مهمانسراها وکمپ های مخصوص اقامت مسافران که کلیه خدمات رفاهی به مسافران را در طول اقامت به آن ها ارائه می دهد باعث شده تا این شهر درتمام ایام سال پذیرای هموطنان و مسافران گرامی باشد .

ظرفیت های تربت حیدریه را از نظر سوغات و صنایع دستی تشریح بفرمایید.

تولید سالانه 90 درصد زعفران دنیا و80 درصد ابریشم ایران در کنار دیگر محصولات زراعی مانند پسته، این شهر را به محلی بالقوه برای سوغات این محصولات تبدیل کرده است.علاوه براین، وجود معادن سنگ‌های زینتی نظیر عقیق باعث شده خیل عظیمی از علاقه مندان اقدام به تاسیس کارگاه های تراش و ساخت زیورآلات قیمتی کنند که می توان از آن ها به عنوان صنایع دستی و سوغات شاخص برای گردشگران استفاده کرد.

بفرمایید چه اهداف و برنامه هایی برای رونق بخشی به گردشگری تربت حیدریه در آینده دارید؟

جذب گردشگران در حوزه تخصصی زعفران به منظور شناساندن هرچه بهتر این شهر به عنوان پایتخت زعفران جهان، ایجاد اقامتگاه های بوم گردی، حفظ ومرمت آثار تاریخی، توسعه بازارهای هدف گردشگری و ایجاد اشتغال پایدار، معرفی فرهنگ ومیراث معنوی این شهرستان به بازدید کنندگان، راه اندازی تورهای گردشگری در زمینه های مختلف به خصوص ژئوتوریسم و همچنین جذب سرمایه گذاردر راستای تقویت ساختار گردشگری تربت حیدریه از مهم ترین اهداف و برنامه های این اداره است.

 

سفر را می توان پدیده ای به قدمت تاریخ بشر دانست که در طول زمان پیوندی ناگسستنی با زندگی انسان داشته است. انسان همواره در طول تاریخ بنابرمقتضیات زندگی وانگیزه های متفاوت شیوه هایی از گردشگری را ایجاد می کرده است بدون آن که خود برانجام آن آگاهی داشته باشد. شاید بتوان گفت قدیمی ترین جابه جایی های انسان سفرهایی بوده که برای برگزاری آیین های مذهبی در بین اقوام و ادیان مختلف انجام می‌شده است.

با اختراع پول، خط میخی و چرخ توسط سومریان در 4000 سال پیش از میلاد، دوران جدیدی در قالب و تعدد سفرها به وقوع پیوست.از این تاریخ سفرهای بازرگانی و اکتشافی نیز به مجموعه سفرهای بشری افزوده شد.

ایجاد و گسترش شبکه راه های زمینی در 2000 سال پیش از میلاد در جزیره کرت به توسعه سفر در بین انسان ها منجر شد. درست در همین زمان مشرق زمین محل احداث اولین کاروانسراهایی شد که در مسیر راه های بازرگانی قرار داشتند، موضوعی که بعدها با ظهور جاده ابریشم در حدود 1850 سال پیش از میلاد به رونق و شکوفایی بسیاری زیادی منجر شد که بخشی از آثار آن تا به حال نیز باقی مانده است.با گسترش فنون مختلف انسان وآموختن فن کشتی سازی در 800 سال قبل از میلاد توسط فنیقی ها، سفرهای دریایی در جهت انجام سفرهای بازرگانی، اکتشافات و جنگ های مختلف در دسترس انسان قرار گرفت.

از این زمان دوران طلایی سفرها آغاز می شود؛ سفرهایی که به دلایل گوناگون انجام می شد نظیر شرکت در بازی های المپیک در 776 قبل از میلاد که ورزشکاران هر چهار سال یک بار از تمام ملل آن زمان در سرزمین های مختلف گرد هم می آمدند و به افتخار زئوس خدای خدایان یونانی در زمینه های مختلف به رقابت می پرداختند. سفرهای دیگری نیز توسط یونانیان آن زمان به سوی مناطقی که چشمه های آب گرم  داشتند برای تفریح و استراحت انجام می شده است ؛ چرا که مردمان آن سرزمین معتقد بودند آسایش و تفریح و استراحت عامل سلامتی انسان و بهبود دهنده بیماری های مختلف اوست. این عقیده بعدها نیز توسط رومیان دنبال شد و امروزه  از آن به عنوان گردشگری سلامت نام برده می شود.

اما تاریخچه گردشگری معاصر را می توان در قرن نوزدهم میلادی یافت آن جا که اولین باردر سال 1850 توماس بنت با ارائه بسته سفر به صورت سازمان یافته خدمات متنوعی به گردشگران ارائه می کرد؛ کاری که با رابرت اسمارت در 1822 به عنوان کارگزار کشتی بخار و توماس کوک در سال 1841به صورت پراکنده آغاز کرده بود.اما دوره آغازین گردشگری مدرن را می توان از سال 1908 با طراحی خودروی فورد مدل تی توسط هنری فورد در آمریکا به حساب آورد. با این اختراع تحول بنیادین در سفرها به واسطه ایجاد امنیت، ارزانی، سرعت و رفاه و در نتیجه بهبود سیستم های حمل و نقل صورت گرفت. گردشگران آن زمان را که می توان نسل اول گردشگران نامید بیشترین سفرها را به مناطق ساحلی برای گذران اوقات فراغت و استراحت انجام می دادند. بعدها با آغاز جنگ جهانی اول و دوم از روند رو به رشد گردشگری که از ابتدای قرن بیستم آغاز شده بود تا حد زیادی کاسته شد تا این که در سال 1945وپایان این جنگ‌ها، فصل جدیدی در گردشگری به وجود آمد .ظهور فناوری های گوناگون و ایجاد تغییرات شگرف در روند زندگی انسان  تاثیر مستقیمی بر گسترش گردشگری داشت؛ موضوعی که به واسطه گسترش شهرنشینی، توجه بیشتربه موضوع اوقات فراغت و فزونی درآمد مردم تقویت شد.اختراع وسایل حمل ونقل جدید و ایمن مانند هواپیمای جت واولین پروازبین قاره ای آن در سال 1959، تولید قطارهای سریع السیر و کشتی های کروز علاوه بر تنوع بخشی به شیوه های سفر به عنوان عاملی مهم در ایجاد سرعت در زندگی انسان ماشینی آن دوران بود. این تاریخ را می توان ظهور نسل دوم گردشگری دانست که گردشگران از هر طبقه وقومیتی برای بازدید از مناطق مختلف در دنیا به سفر می پرداختند. ذائقه گردشگران نیز در آن دوره تغییر یافته بود؛ بیشترین علاقه مندی آن ها در آن زمان بازدید از مکان های تاریخی و آشنایی با فرهنگ های متفاوت بود.

برگرفته از سایت پارس رویال توریسم

نوشته دکتر سید سعید قلیچی خیرآبادی