شهر بیرجند در نزد ایرانیان و بسیاری از نقاط دنیا یادآور دو محصول عمده کشاورزی این منطقه یعنی زرشک و عناب است ؛ در کنار این دو نعمت خدادادی که خراسان جنوبی سهم عمده تولید آن ها در کشور را عهده دار است ، زعفران و سنجد نیز از اقلام شناخته شده‌ای هستند که توسط گردشگران به عنوان سوغات این شهرستان خریداری می شوند . علاوه بر آن بیرجند را می توان کانونی مهم در تولید محصولاتی دانست که امروزه به عنوان صنایع دستی تلقی می شوند. حصیر بافی، ترکه بافی، برک بافی، پلاس بافی، قالی بافی و تراش سنگ های قیمتی به عنوان محصولات شاخص صنایع دستی این شهرستان به شمار می روند.

از کهن ترین و زیباترین ترین شهرهای ایران می توان به شهرستان بیرجند مرکز خراسان جنوبی  اشاره کرد که دیرینگی آن را باید در لا به لای صفحات تاریخ جست وجو کرد. وجود سنگ نگاره ها در مناطق مختلف این منطقه قدمت آن را به عنوان زیستگاهی بشری به پیش از تاریخ ایران باستان می رساند که گواهی برتاریخ اساطیری این شهر است.اما برخی دیرینگی ساخت  این شهر را به سام ، فرزند نریمان نسبت داده اند و عده ای دیگر بر این باورند که این خطه درقلمرو فریدون ، پادشاه بزرگ پیشدادیان بوده است . گروهی نیز تاریخ آن را به پادشاهی هخامنشیان منسوب دانستند و معتقدند توسط زرتشتیان یزدی و کرمان ساخته شده است و از آن به عنوان مکانی در مسیر شهرهای ماوراء النهر استفاده می کرده اند . نام قدیم این شهر، کهستان(به دلیل وجود کوه های فراوان) بوده است اما در وجه تسمیه نام کنونی همچون قدمت آن اختلاف آرای متعددی وجود دارد که از آن جمله می توان به شهر چاه ها(بئر=چاه و جند یا کند =شهر) و شهر توفان (بیربه معنای آذرخش و توفان در پارسی باستان و کند به معنای شهر) اشاره کرد. 

باغ اکبریه

 از بناهای مشهور دوران قاجار و یادگاری از آن دوران که به فرمان شوکت الملک علم ساخته شده است شایان  ذکر است این مجموعه در سال ۲۰۱۱ به عنوان میراث جهانی در یونسکو به ثبت رسیده است.

باغ شوکت آباد 

  مجموعه ای بی نظیر با وسعتی معادل ۸هکتار که توسط امیر شوکت الملک ، در دوره زندیه ساخته شده است.

قصـر بی بی عروس

و ارگ حسن خان شیبانی 

 مجموعه ارگ کلاه فرنگی مجموعه‌ای بی‌نظیر از هنر ایرانی متعلق به دوران زندیه است که از آن به عنوان مرکز حکومت در آن دوران استفاده می‌شده است.

باغ بهارستان

 باغ بهارستان(باغ زرشکی) از آثار تاریخی متعلق به دوره تیموریان و یکی از زیباترین باغ های بیرجند است که متاسفانه به علت بی توجهی و رسیدگی قسمت هایی از آن تخریب شده اند. در تاریخ ذکر شده است که کریم خان زند و همراهانش چند روزی در این قلعه اقامت داشته اند .

عمارت رحیم‌آباد

 تاریخ این عمارت به دوران زندیه برمی‌گردد که توسط امیر اسماعیل خان تاسیس و به عنوان مرکز حکومت از آن استفاده می‌شده است. مهم‌ترین قسمت آن تالار آینه است که شکوه معماری ایرانی را در نظر گردشگران متجلی می سازد.