گفت وگو با دبیر کمیته اجرایی
مراکز تجاری شهرمشهد
تعداد بازدید : 0
بازارمشهد
ظرفیت این همه مرکزخریدرادارد؟
نویسنده : مهدی پناهی
چه کسی ترمز افزایش
مراکز تجاری رامیکشد؟
تعداد مراکز تجاری شهر مشهد درحال حاضرچقدر است؟
طبق گزارش مجمع امور صنفی، 120 هزار واحد تجاری مجاز درشهرمشهد مشغول به کارند؛ نسبت واحدهای تجاری به جمعیت مشهد عدد قابل توجه هفت به یک است؛ یعنی به ازای هر هفت نفر یک واحد تجاری در شهر مشهد وجود دارد. هم اکنون نیز 357 مرکز تجاری فعال و 248 مرکز در حال ساخت هستند. همچنین انواع بازار از راسته بازار تا واحدهای مستقل داریم که بنا به شرایط خاص مشهد شکل گرفتهاند و همه این ها تحت تاثیر مراکز تجاری هستند و به سمت مجتمع شدن پیش میروند، لذا ناخودآگاه به مرور زمان منقرض میشوند.
به نظر شما طی سالهای اخیر شاهد رشد بیرویه مراکز تجاری در شهر مشهد نبوده ایم؟
اساس این حجم واحد تجاری به دلیل مهاجر و گردشگرپذیری (پیش بینی 40 میلیون در سال) ضرورت دارد اما برای پاسخ به این سوال کافی است که مراکز تجاری را رصد کنیم که از مراکز تجاری فعلی چه تعداد واحد صنفی غیر فعال داریم؛ اگر واحد صنفی غیر فعال در منطقه 17 شهریور، سپاد، مصلی و سایر نقاط پیدا میکنیم، پس یعنی همین الان هم واحد تجاری اضافه داریم. حتی واحدهای فعال هم اگر بر اساس ساختار نظام بهره برداری نباشند، میتوان گفت توفیقی ندارند.
این روند و سرعت ساخت وساز مراکز تجاری در بعضی از مناطق حالتی قارچ گونه پیدا کرده است و هیچ گونه نظارتی هم بر آن ها نیست. آیا این مراکز تجاری در این مناطق استعداد دارد، چه کسی متولی صدور پروانه تجاری است؟ در کجاها باید این مجوز داده شود؟ چه زیر ساخت هایی برای ایجاد مرکز تجاری باید مورد توجه قرار بگیرد؟ بخش عمدهای از مسائل آسیب شناسی مربوط به همین سوالات است.
علت این رشد و گسترش بی رویه مراکز تجاری در شهر مشهد چیست؟
موضوع ساخت وساز بیرویه مراکز تجاری رابطه مستقیم با مسئولین شهری دارد. شهر را میفروشند و در مقابل مقیاسی هم در خارج کردن انواع دیگر بازارها اعم از خطی(راسته های خیابان) و ... ندارند.
مقصر سرمایه گذار نیست، بلکه باید وی را هدایت کرد تا متناسب با نیاز و شرایط سرمایهگذاری کند. سرمایهدار، سرمایه گذاری درمراکز تجاری را یک رشته مطلوب تلقی میکند، به همین خاطر افرادی همانند کسبه بازار، واحدهای مراکز تجاری را میخرند درحالی که در چند جای دیگر مغازه دارند و این واحدهای جدید را به عنوان صندوق پس انداز میبینند. هرچند ماهیتشان کسب است اما به دنبال اجاره دادن مغازه ها هستند. برای این افراد سود خرید مغازه بیشتر از کسب و کار بازار است.
برخی از اتحادیه ها و اصناف نیز به جای آن که در حوزه خودشان سرمایه گذاری کنند، در چنین بخش هایی که سودآور است سرمایه گذاری میکنند، مدیران عالی رتبه هم بیشتر علاقه مند به سرمایه گذاری در این حوزه هستند.
یکی از دلایل دیگر این است که هیچ قانون مدونی برای بهره برداری از بخشهای تجاری در کشور وجود ندارد، هرکسی می تواند به شهرداری مراجعه و ملکش را به تجاری تبدیل کند. در حالی که باید این سوال ها را پرسید که آیا شهرداری دستورالعملی برای اینکار دارد؟ چه کسی نسبت توزیع این مراکز تجاری را تعیین میکند؟ آیا میزان جمعیت و گردشگر متناسب با مراکز تجاری هست؟ آیا به نسبتی که مراکز تجاری ساخته میشوند، بازارهای راسته خیابان از رده خارج میشوند؟
دلیل دیگر این است که شرکتهایی که وارد ساخت و ساز مراکز تجاری میشوند نسبت به تمام خدمات مورد نیاز کسبه و مشتریان آگاهی ندارند، عده ای به عنوان کارگزار مسئول فروش واحدهای تجاری هستند و اصلا برایشان مهم نیست که فردی که واحد تجاری به او واگذار میشود سرمایه گذار نیست یا دانش فنی بازار را ندارد.
یکی دیگر از علل رفتارهای دستگاههای دولتی مثل دارایی است که سرمایه گذار را به سمت تجارت زیر زمینی سوق میدهد؛ یعنی بازاری و کاسب دلیلی نمیبیند که به سراغ کسب خودش برود و با دارایی درگیر باشد بلکه به سوی اجاره دادن مراکز تجاری میآید که سود بیشتری هم دارند.
به نظر شما این رشد بی رویه مراکز تجاری در شهر مشهد چه آسیب هایی دارد؟
یکی از آسیب ها همین است که بدون نیازسنجی گود برداری یک پروژه مرکز تجاری آغاز میشود و پروژه وسط کار میخوابد چرا که خیلی از واحدها پیش فروش نشده است. وقتی هم به هزار زحمت کار تکمیل میشود، خیلی از افرادی که کاسب نبوده اند، انگیزه ای برای فعال کردن واحدشان ندارند و تنها به دنبال اجاره دادن هستند.
دانش فنی نظام بهره برداری از مراکز تجاری در مشهد وجود ندارد، اگر این نظام باشد به طور نمونه جلوی بسیاری از سوء استفادههای اقتصادی گرفته میشود و کسبه مورد اعتماد در مراکز تجاری مستقر میشوند. متاسفانه در شهر مشهد کسی متولی نظام بهره برداری از مراکز تجاری نیست.
در برخی از مناطق، زمین گران است برای همین هزینه ساخت وساز یک واحد تجاری بالا میرود و رابطه معناداری بین ارزش واحد تجاری و سرمایه گذاری مغازه دار وجود دارد؛ یعنی افزایش و کاهش اجاره و ارزش یک واحد تجاری تاثیر مثبت یا منفی بر کالاها وخدمات ارائه شده دارد.
علاوه بر این مراکز تجاری مزایایی دارند که اگر واقعا بر اساس نظام بهره برداری شکل بگیرند، موجب رونق کسب و کار میشوند به طور نمونه ایجاد بورس یک کالا، مزیت است اما متاسفانه در مراکز فعلی این مزایا وجود ندارد.
مراکز تجاری برای شهر مشهد مفید است، اما شرط دارد؛ این که جاهایی که قرار بوده تعدیل رخ بدهد، واقعا عملی شوند. این مسئله هم در اختیار من یا شما نیست؛ مسئولین شهری هستند که باید دغدغه گسترش بی رویه مراکز تجاری را داشته باشند.
با توجه به افزوده شدن 248 مرکز تجاری، آینده مراکز تجاری شهر مشهد چگونه خواهد بود؟
اگر زائر باشد، رقم هفت به یک واحدهای تجاری نسبت به زائر متعادل میشود. اما 248 مرکز در حال ساخت به این معنی نیست که هیچ مرکز تجاری دیگری مجوز داده نشود مگر شرایط خاصی رقم بخورد. همین تعدادی که به بازار اضافه خواهد، خودش یک تهدید است و با اضافه شدن این مراکز به نظر میرسد نیاز باشد که ترمز گسترش مراکز تجاری کشیده شود تا ببینم با این تعداد سهم مشتری چقدر خواهد شد و زیرساختهای آن ها چه میزان متناسب با کسبه و زائرین و شهروندان است.