کبوترانه درجست و جوی آفتاب
نویسنده : علیرضا ثبتی
نمایی ازنمایشگاههای فرهنگی درحریم ملکوتی امام رضا(ع)
نمایشگاههای «حکایت آفتاب»، «کبوترانه»، «سرزمین نور» و «نشاط» از جمله برنامههای نو و متنوع آستان قدس رضوی است که در این حریم ملکوتی ویژه زائرین و شهروندان مشهدی و با رویکردی مخاطب محور برگزار میشود و میتواند به عنوان گامی اولیه در جهت غنی سازی اوقات زائرین و افزایش ماندگاری زائر در حرم مطهر رضوی تلقی شود. در راستای برنامهریزی فرهنگی و ایجاد شرایط مناسب و آشنایی زائرین و مجاورین با سیرهی امام رضا(ع) و مورد توجه قراردادن فضایی زیارتی-سیاحتی در حریم مقدس امام رضا(ع) نمایشگاههایی با توجه به سنین مخاطبین و موضوعات مختلف به بهرهبرداری رسیده است. به ترتیب زمانی نمایشگاه حکایت آفتاب، کبوترانه، سرزمین نور و در دهه کرامت نمایشگاه 10 روزه نشاط در حریم ملکوت برپاشده و مورد بازدید عموم مردم قرار گرفته است. در گفتوگویی با آقای صدیقی به بررسی جزئیات این نمایشگاهها پرداختهایم.
سیر محتوایی و برنامهای نمایشگاه «حکایت آفتاب» به چه صورت است؟ لطفا نحوه اجرای این نمایشگاه را شرح دهید؟
در نمایشگاه حکایت آفتاب 8 سیره از زندگی امام رضا (ع) به مخاطبین ارائه میشود، در این نمایشگاه تابلوهایی با موضوعات متفاوت تهیه شده است که توسط یک تیم اجرایی از مشهد اجرا میشود. کار تابلوها و محتوای آن را هنرمندانی از اصفهان انجام دادند، این تابلوها را تابلو تجسمی مینامند چراکه هم از چوب استفاده شده و هم از مس و فقط کار ریز معرق کاری صورت نگرفته است. مخاطب این نمایشگاه نوجوانان 10 سال به بالا یعنی سنین راهنمایی و دبیرستان میباشند و البته عموم مردم نیز میتوانند استفاده کنند.
سیر محتوایی آن از زمان ورود حضرت رضا(ع) به نیشابور تا زمان شهادت ایشان است که در 8 پرده جمع آوری شده است. در پرده اول همان طور که در سیر داستانی وجود دارد ابتدا حدیث سلسله الذهب با جزئیات ارائه میشود؛ در گام بعدی که با عنوان تشییع جنازه شیعیان مطرح میشود. حضرت، شیعه موردنظر را میشناسد و هنگامی که از حضرت دربارهی چگونگی شناخت آن فرد سوال میشود. ایشان میفرمایند که احوال شما شیعیان بر ما عرضه میشود. سومین گام دستمزد کارگر است که کار سخت و طاقتفرسایی را انجام میدهد و هنگامی که از دستمزد وی سوال میپرسند کارگر از نامشخص بودن دستمزدش میگوید و حضرت ناراحت میشوند و می فرمایند به این کارگر هرچقدر هم بدهید خشنود نمیشود. گام بعدی مهمانی حضرت است، با این توضیح که فردی مهمان حضرت میشوند و به این میبالد که مورد لطف ایشان قرار گرفته است و حضرت این فرد را خطاب قرار میدهد که فخر ما تقواست. در گام بعدی نماز باران و داستان مشهور آن گفته میشود و گام ششم علیٌ حبُه جنه قسیم النار و الجنه است که میفرمایند حضرت علی(ع) تقسیم کننده بهشت و جهنم است که این صحبت با مامون صورت گرفته است، گام بعدی مناظرات حضرت با علمای ادیان و گام آخر نیز شهادت ایشان است که توسط دوستان ارائه میشود. برآورد زمانی که مدعوین در این سیر قرار میگیرند حدود 15 تا 18 دقیقه است. در بعضی از روزها بازدید به 4000 نفر در روز میرسید و حتی به مناسبت دهه کرامت و در روز ولادت استقبال به 6000 هزار نفر روز رسید.
در ارتباط با نمایشگاه کبوترانه توضیح بدهید که چه سنی را مخاطب قرار میدهد؟ آیا این نمایشگاه هم دارای سیر محتوایی و برنامهای خاصی میباشد؟
این نمایشگاه حدود 6 سال پیش ساخته و به بهرهبرداری رسید. مخاطب این نمایشگاه، کودکان 5 تا 10 سال هستند. هدف اصلی این نمایشگاه ایجاد فضایی تفریحی و آموزشی و پرنشاط برای به وجودآمدن خاطرهای خوش برای فرزندان زائرین است. در گذشته این فعالیت در دارالقرآن انجام میشده است. با توجه به سن مخاطبین ما و نگاه تفریحی-معنوی که به این نمایشگاه داشتیم، سیر محتوایی خاصی ترتیب داده شده که بیشتر به جذابیت تا انتقال مفاهیم توجه شده است. برای مثال ما حضور روحانی را در این برنامه الزامی دانستهایم. بچهها ابتدا در یک اتاق انتظار جمع میشوند. سپس به محلی میروند که یک روزنامه دیواری تعبیه شده و باید با پازلهای مغناطیسی آن را کامل کنند که در این روزنامه دیواری که بیشتر از اشکال درست شده است در کنار تفریح، ذهن بچهها را درگیر میکند. سینما قسمت بعدی برنامه است که برنامهای با محوریت امام رضا(ع) و یا مناسبتی مانند دفاع مقدس به بچهها نمایش داده میشود و پس از آن به جنگل میروند. در این مکان داستانهای مختلف با عنوان گنجشک و مار و یا شیر و بره قصه گویی شده و یا به صورت تئاتر اجرا میشود و در قسمت بعدی نیاز ما به امام و اهمیت ولایت به بچهها تبیین میشود و آخرین برنامه با هدف انتقال محتوا، آموزش وضو و نماز در دستور کار قرار میگیرد که قطعا توسط روحانی انجام میشود و از این به بعد برنامههای تفریحی شروع شده که در آن کشیدن نقاشی البته با محوریت امام رضا(ع) و گرفتن عکس یادگاری و در انتها نیز وارد قسمت بازیها، سرسره، استخر توپ و ... شده و به تفریح میپردازند و زمانی که کودکان در این نمایشگاه حضور دارند حدود یکساعت تا حداکثر یکساعت و نیم است.از ابتدای ساخت نمایشگاه کبوترانه تا به امروز حدود 600هزار نفر استقبال کردند که بسیار قابل توجه است.
نمایشگاه سرزمین نورنیز به صورت غرفهبندی شده و با نمایشگاههای مشابه در قالبی متفاوت اجرا شده است. غرفههای این نمایشگاه دارای چه موضوعاتی است و باتوجه به اینکه در فضای باز برپاشده آیا در تمام طول سال قابل استفاده است؟
در سرزمین نور سه فضا با شیوههای مختلف اجرا میگردد، یک نمایشگاه به صورت تابلوهای نمایشی و حدود 70 تا 80 پوستر در معرض بازدید عموم قرار گرفته است. در قسمت بعد آلاچیقهایی مورد استفاده قرار گرفته که یک آلاچیق برای کودکان، یکی جُنگ، یکی برای مسابقات و یکی از آلاچیقها به دلیل اینکه حضور زائرین عرب زبان هم قابل توجه است با محوریت بیداری اسلامی است و آلاچیق دیگری با موضوع حرمشناسی و آلاچیق دیگر به تناسب زمان متغیر است.
در راهرویی نمایشگاه در سایهسار رافت برپا شده است که به مانند حکایت آفتاب سیره زندگی امام رضا(ع) را روایت میکنند. البته به صورت تابلو نیست بلکه بر روی دیوار نقاشی مینیاتوری صورت گرفته و پیرامون آن توضیحاتی داده میشود.
نکته قابل توجه در سرزمین نور این است که کودکان و نوجوانان میتوانند با خانواده خود در این برنامهها شرکت کنند. والدین در قسمت مشاوره حضور مییابند و فرزندان در این حین از برنامهها استفاده میکنند. البته سرزمین نور به دلیل سردی هوا فقط در فصول گرم برپاست اما نمایشگاه در سایهسار رافت اگر متقاضی باشد میتوان برنامهای را ترتیب داد.
آخرین کاری که با عنوان نشاط در حریم ملکوت اجرا شد دارای چه جزئیاتی بود؟
به مناسبت دهه کرامت دو نمایشگاه نشاط در حریم ملکوت به صورت 6 غرفه در محوطه باز باب الجواد و همچنین باب الرضا کنار اهدای خون برپا شد که از از لحاظ برنامهای و محتوایی بسیار قوی کار شده بود. غرفه مشاوره تربیت کودک بسیار مورد استقبال قرار گفته بود غرفه حرم شناسی، غرفه نقاشی خانواده که نقاشی به صورت خانوادگی انجام میگرفت و داخل غرفه بخش خطاطی نیز وجود داشت که به هر خانواده توسط خطاط یک حدیثی از امام رضا(ع) اهدا میشد، سپس غرفه مسابقات فیزیکال و بعد غرفه جُنگ کودک که بسیار استقبال قرار گرفت و غرفه مشاور در انتها قرار داشت.
طبیعی است زائری که از شهرستان میآید از اینگونه برنامهها اطلاع ندارد. تبلیغات و اطلاعرسانی این نمایشگاهها به زائرین و چگونگی دعوت آنان به این نمایشگاهها چگونه انجام میگیرد؟
باتوجه به محدویتهای مکانی و زمانی دعوت به صورت عمومی مخصوصا نمایشگاه کبوترانه انجام نمیگیرد. البته تبلیغات در تابلوهای تبلیغاتی داخل حرم مخصوصا برای نمایشگاه حکایت آفتاب انجام شده است. برای مثال ظرفیت نمایشگاه کبوترانه تا یکماه دیگر تکمیل است و تمام وقت را مدارس مشهد پر کردهاند. اما باتوجه به اینکه نمایشگاهها زیرمجموعه دارالهدایه و اردوهای زیارتی است دوستان ما به اردوهای شهرستانیها نیز توجه داشته و به آنان نیز خدماتی را ارائه خواهند داد.
روال بازدید به دو صورت انجام میگیرد. اگر به صورت گروهی و با هماهنگیهای از قبل تعیین شده مثلا حدود 100 نفر وارد شوند، افراد خدمات دهنده به این دوستان را در زمان بازدید افزایش میدهیم و در غیر این صورت اگر به صورت فردی تشریف فرما شوند در اتاق انتظار نمایشگاهها به تعداد حدود 20 نفر که رسید، وارد سیر نمایشگاهها خواهند شد.
در ارتباط با گسترش و مدرنتر شدن این فعالیتها چه دستورالعمل و برنامههایی مدنظر آستان قدس رضوی است؟
فضایی در کنار روابط عمومی به وسعت 1000متر در اختیار ما گذاشتهاند و دوستان در حال طراحی این قسمت هستند اما همچنان چیزی که دغدغه ماست و چندین سال پیگیری این قسمت در دستور کار ما قرار گرفته یک صحن کودک است که بتوان فعالیتهای منسجمتر انجام داد چراکه حتی در قسمت کبوترانه استانداردهای لازم آنگونه باید رعایت نشده و ما این خلا را با حضور مربی پر کردهایم و حال اگر یک صحن کودک با استانداردهای مشخص در اختیار ما قراردهند تا بتوانیم مراسمی از جمله جشن تکلیف را برگزار کنیم و به طور مثال در این صحن حوضی قرار داده شده باشد که کودکان چگونگی وضو و حال و حوای حرم را درک کنند بسیار عالی خواهد بود.