افکار سنجی دفتر پژوهش روزنامه خراسان از ساکنین حاشیه شهر
تعداد بازدید : 8
ناامنی و مشکلات کالبدی در صدر دغدغههای مردم
گزارش
نویسنده : محمدصادق طلوع برکاتی
درک کامل از مسائل حاشیه شهر، مستلزم گفتگوی نظاممند با ساکنین آن و تحلیل آنهاست. در همین راستا دفتر پژوهش روزنامه خراسان درباره مشکلات موجود این مناطق، میزان مشارکت مردم در حل این مشکلات و سنجش دلایل مهاجرت به حاشیه شهر مشهد اقدام به اجرای یک پژوهش میدانی کرده است. نتایج این پژوهش ازآنجاکه مبتنی بر نمونهگیری و بر پایه استدلالهای آماری بوده است، قابلتعمیم به تمام ساکنین حاشیه است.
بیش از نیمی از شرکتکنندگان در این پژوهش را مردان تشکیل میدهند و میانگین سن پاسخگویان 38.3 سال است. میزان تحصیلات 30درصد از پاسخگویان در حد ابتدایی و کمتر از آن و 30درصد در حد متوسطه است. همچنین میانگین مدت اقامت آنها در سکونتگاههای حاشیه شهر 17.2 سال است. در زیر بهمرور اجمالی نتایج حاصل از گفتگو با حدود 400 نفر از ساکنین حاشیه شهر مشهد میپردازیم.
بخش اول
نگاهی به وضع موجود حاشیهنشینان و دلایل مهاجرت به این منطقه
بین مسئولین و کارشناسان درباره علت مهاجرت اختلاف وجود دارد، برخی عوامل دافع در مبدأ و برخی عوامل جاذب در مقصد را مدنظر قرار میدهند، در نتایج بهدستآمده از این پژوهش مشخص میشود که پیدا کردن کار، ازدواج و عدم توانایی در تأمین مسکن در داخل شهر و پایین بودن قیمت مسکن از مهمترین دلایل مهاجرت هستند. یکی دیگر از اختلافات کارشناسان مبدأ این مهاجرت است که همانطور که در نمودارها مشخص است، مهاجرت از داخل شهر به حاشیه شهر درصد بیشتری از مهاجرت از روستا دارد، کما اینکه اکثریت افراد مدعی بودن از ابتدای زندگی در این مناطق سکونت داشتهاند، مالکیت 76 درصدی منازل نیز مؤید قدیمی بودن این ساکنین است.
بخش دوم
ناامنی و مشکلات کالبدی
در صدر دغدغه مردم
همانطور که از نمودارهای این بخشبر میآید، جدیترین مسئله از نگاه ساکنین در حاشیه شهر، به مسائل امنیتی مربوط است. این مسائل شامل حضور کمرنگ نیروی انتظامی، فراوان بودن نزاع جمعی، خشونت خیابانی، زورگیری و سرقت، وجود اراذلواوباش، فروش مواد مخدر و تجمع معتادین میشود.
همچنین باید گفت مقوله «سلب آرامش و کمبودهای رفاهی» علاوه بر فقدان امکانات فیزیکی نظیر کتابخانه، مدرسه، پل عابر پیاده و امثال آن، شامل مواردی مانند آلودگیهای ناشی از کارخانه، پارک کردن خودروهای سنگین، وجود سگهای ولگرد، سروصدا در محله، سد معبر، وجود مشاغل مزاحم متعدد، رفتوآمد زیاد و پرخطر موتورسواران و ازدیاد جمعیت و شلوغی محله میشود. این امر باعث میشود که مجموعه پیچیده و درهمتنیدهای از مسائل گریبانگیر ساکنین این مناطق شده و حضور همزمان این مسائل منجر به تشدید هرکدام از آنها نیز شود.اما در کنار این مسائل، ساختوسازهای غیراصولی نیز یکی دیگر از مسائل حاشیه شهر است؛ مسئلهای که کمتر از سایر مسائل در نظر ساکنان این مناطق جلوه میکند؛ بااینحال به اذعان کارشناسان امر، یکی از مسائل مهم در حاشیه شهر است. نکته قابلتوجه دیگر تمایل نسبتاً بالای ساکنین برای همکاری در اجرای طرحهایی است که منجر به بهبود شرایط زندگی در حاشیه شهر شود. با توجه به اینکه انگیزه خانهدار شدن، یکی از انگیزههای جدی در مهاجرت به حاشیه شهر مشهد است (بهخصوص در میان افرادی که از محلات میانی شهر به حاشیه شهر مهاجرت میکنند) و بیش از سهچهارم ساکنین، مالک منازل خود هستند، این حد از آمادگی برای جابهجایی یا همکاری در قالب تجمیع بهصورت مجتمعهای مسکونی میتواند قابلتوجه و برنامهریزی باشد. البته 68 درصد مردم معتقدند که منازلشان از استحکام کافی برخوردار است و 76 درصد مردم مالک اصلی منازلشان بودند.
بخش سوم
میزان تمایل به رسمی شدن اسناد املاک و موانع پیشرو
به گفته کارشناسان یکی از نقاط عزیمت مناسب برای شروع اقدامات اصلاحی در سکونتگاههای غیررسمی مشهد، تشویق و ترغیب ساکنین به سنددار کردن زمینها و منازلشان است.
نتایج پژوهش در این زمینه نشان میدهد که حدود یکسوم ساکنین تمایلی به این کار ندارد. مهمترین دلیل آن نیز بالابود هزینه سنددار کردن منازل است، سایر مقولات نیز شامل موارد زیر میشود: ترس از قطع شدن یارانهها، بیفایده بودن سند، رشوهخواریهای مهندس ناظر، ترس از مالیات، عدم ارائه سند به بافتهای فرسوده توسط شهرداری، خرید شراکتی منزل، مهاجر بودن، کمتر بودن مساحت زمین از مقدار مصوب، عدم آگاهی.
همچنین بخش قابل توجهی از این افراد یعنی حدود 38 درصد دارای سند ملکی هستند و 35 درصد دیگر مایل هستند که این سند را دریافت کنند.
بخش چهارم
میزان رضایت مردم از خدمات
ارائهشده در حاشیه شهر
میزان رضایتمندی از خدمات ارائهشده در حاشیه شهر نیز یکی دیگر از بخشهای پژوهش حاشیه شهر بوده است که نتایج آن بهطور خلاصه ارائه میگردد. البته نباید فراموش کرد که میزان نسبتاً بالای رضایتمندی از خدمات در بیشتر موارد، لزوماً به معنا خدماترسانی مؤثر در این حوزهها نیست؛ چراکه اغلب این موارد در سؤالات پیشین بهصورت یکی از مشکلات و مسائل مهم موجود در محلات حاشیه شناختهشده است. باید گفت که این میزان از رضایت بیشتر متأثر از توقع کم ساکنین این مناطق شهر از میزان خدمترسانی توسط دستگاههای مختلف است.
بخش پنجم
مراجع و نهادهای مؤثر در جلب مشارکت مردم
جلب اعتماد ساکنین برای هرگونه اقدام مشارکتی در جهت بهبود شرایط حاشیه شهر، در گروی پیشقدمی معتمدین محلات حاشیه است. بر اساس نتایج تحقیق، ائمه جماعات مساجد میتوانند مؤثرترین این افراد باشند؛ بااینحال نباید فراموش کرد که میزان بیاعتمادی به دستگاههای مسئول در این زمینه بسیار زیاد است، به نحوی که 74 درصد مردم در این نظر سنجی به این سوال که آیا دستگاه های مسئول کار خود را به درستی انجام می دهند، پاسخ منفی داده اند و تنها 26 درصد معتقد بودند که دستگاه های مسئول به درستی وظیفه خود را در حاشیه شهر انجام میدهند.