رنج 20ساله وگنج جامانده
نویسنده : جواد حاتمی
گزارش بازدید از اقدامات مجری طرح نوسازی
بافت فرسوده اطراف حرم مطهر
در پی بــرگــزاری میــزگـردی بــا حضــور مهــنــدس پــژمـــان و دستاندرکاران روزنامه خراسان و بحث و گــفــتوگـو دربــــاره دغدغههای فرهنگی توسعه پایتخت معنوی ایران بهویژه نوسازی بافت فرسوده، شهردار مشهد از ما دعوت کرد تا برای آشنایی بیشتر با اقدامات انجام شده بازدیدی از پروژههای عملیاتی بافت فرسوده داشته باشیم، به این ترتیب مدیر مسئول و سردبیر روزنامه خراسان و برخی اعضای تحریریه و دفتر پژوهش روزنامه خراسان در بازدید از روند اجرای طرح بهسازی و نوسازی بافت پیرامون حرم مطهر رضوی، در جریان پیشرفت ها و موانع اجرایی کار قرار گرفتند. گزارش این بازدید و نشست پایانی آن را از نظر خواهید گذراند.پیشرفت فیزیکی ۴۵درصدی
مهندس «برزویی» شهردار ثامن گفت: طرح نوسازی و بهسازی بافت پیرامون حرم مطهر امام رضا(ع) در محدوده ای به وسعت ۳۶۶ هکتار از بافت مرکزی مشهد در پی درخواست وزیر وقت مسکن و شهرسازی مرحوم کازرونی از مقام معظم رهبری و تاکید معظم له از سال ۷۲ شروع شد و طی چند نوبت، طرحهای اصلی تجدیدنظر شده و تاکنون پیشرفت فیزیکی ۴۵درصدی داشته است. به گفته وی این محدوده که ۵۱ هکتار آن متعلق به آستان قدس رضوی است و مابقی محدوده اجرای طرح است شامل ۱۳ هزار و ۲۰۰ پلاک ریزدانه، که ۷۵ درصد ورثه ای و ۸۳ درصد هم زیر حد نصاب ۱۵۰ متری است. وی با اشاره به راهبردهای این طرح در سه حوزه رفاه و آسایش زائر، توسعه حرم و اجرا با هماهنگی آستان قدس تصریح کرد: سازمان مجری در قالب هیئت مدیرهای با حضور نمایندگان آستان قدس رضوی، شهرداری مشهد و اداره راه و شهرسازی فعالیت دارد و بر اساس طرح طاش که مشاور در سال ۷۴ ارائه داده، اجرا میشود و از کمک های دولتی خبری نیست.
وی با اشاره به اینکه طبق قانون باید هزینه زیرساخت های این طرح از سوی دولت تامین میشد ولی در دولت های پیشین، تراز طرح، صفر اعلام شد. لذا از کمک دولتی به پروژه خبری نیست و بارها هم در پاسخ به پیشنهادهای ما اعلام شده که طرح دارای ظرفیت بالایی است و باید خودگردان باشد. به گفته وی بر اساس طرح تفصیلی و برنامهریزی انجام شده این طرح به ۴ قطاع بزرگ تقسیم و الگوی مرکزی- شعاعی طرح مجموعه حرم مطهر است و با توجه به این الگوی شعاعی و نسبت دوری و نزدیکی بافت از بارگاه مطهر رضوی کیفیت و چگونگی تخصیص فضا در ۳ حوزه زیارت، اقامت -زیارت و اقامت مشخص شده است. وی با اشاره به این که وظیفه سازمان مجری طرح بازگشایی خیابان ها و مهیا کردن زمینه سرمایه گذاری در منطقه است اظهار کرد: ۳۶۵ پروژه در محدوده طرح پیش بینی شده که تاکنون بیش از ۱۲۰ پروژه اجرایی شده است. وی با اشاره به این که ۸۳هکتار از این محدوده به پروژه های انتفاعی از جمله هتل و مراکز اقامتی و ۱۷۰هکتار نیز به فضای سبز، فضاهای خدماتی، معابر و کاربری های جانبی اختصاص داردافزود: علاوه برتعریض خیابان های اصلی موجود در طرح،۴ خیابان جدید نیز به حرم مطهر رضوی بازگشایی می شود و ۸ باغ راه از شعاع ۳۰۰ متری زائران را به صورت پیاده به حرم مطهر مرتبط خواهد کرد. در این بازدید خانه سبزواری در محدوده چهارراه شهدا، خانه علیزاده در چهارراه خسروی، خانه زرینزاده در انتهای یک پاساژ در خیابان نواب صفوی، خانه امیری، سرای عزیزاله اف و خانه داروغه که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری مدعی ثبت و نگهداری آنهاست و اجازه دخل و تصرف را نمیدهد مورد بازدید قرار گرفت. مجری طرح با اشاره به اینکه یکی از مشکلات اساسی، در این محدوده مداخله میراث فرهنگی و گردشگری است تصریح کرد: بر اساس استعلام اولیه و نظر اداره کل میراث فرهنگی استان تنها ۵ بنای تاریخی ثبت شده در این محدوده وجود داشت ولی امروز این اداره کل مدعی ۱۵۸ملک به عنوان اثر تاریخی و ثبتی است که با در نظر گرفتن حریم برای آنها، اجازه هیچگونه دخل و تصرفی را نمیدهد. به گفته برزویی در ۲بخش از این بافت شرکت مجری طرح به طراحی شهری ویژه برای بناهای تاریخی اقدام کرده و در همین راستا بازسازی و احیای خانه قدیمی داروغه در این بافت در حال انجام است.
حلقه مفقوده طرح، ارتباط با افکار عمومی
کورش شجاعی مدیر مسئول روزنامه خراسان نیز در پایان این بازدید ضمن تشکر از فعالان این طرح گفت: دغدغه اصلی روزنامه خراسان و همکاران ما در این رسانه پرمخاطب این است که تمام مدیران از رئیسجمهور گرفته تا استاندار و شهردار یادشان نرود که اینجا همه چیز متعلق به امام رضا(ع) است و باید همه فعالیتها با محوریت این کانون نور انجام شود کورش شجاعی افزود: اینجا قلب ایران است و خدمات و فعالیتها هم باید در شان این امام همام باشد و شواهد امر نشان میدهد که در طراحیهای متولیان طرح هم به این دغدغهها توجه شده ولی نکتهای که در تفکر و ایده دوستان هست در اجرا کمتر دیده میشود. وی در ادامه از وجود یک «حلقه مفقوده» در ارتباط طرح با جامعه یاد کرد و با اشاره به این که کار ما و تخصص ما مهندسی افکار عمومی، اقناع جامعه و اطلاعرسانی است تصریح کرد: افکار عمومی با ما در ارتباط دو سویه است و حرفهایی را به ما میزنند که مجریان طرح از آن بیاطلاع هستند و این همان حلقه مفقوده اساسی است که ارتباط طراح و مجری طرح با افکار عمومی آنچنان که باید برقرار نیست، نه آنان از افکار، مطالبات و خواست مردم مطلعاند و نه مردم از زحمات و تلاش آنان خبر دارند.
مدیر مسئول روزنامه خراسان با اشاره به اینکه انعکاس نظرات صاحبنظران و متخصصان شهرسازی درباره طرح نوسازی بافت فرسوده در روزنامه خراسان تاکید کرد: خوب است در کنار کارهای قابل احترامی که انجام میگیرد از متخصصان رسانهای و اطلاعرسانی نیز کمک گرفت تا در شکلدهی به افکار عمومی و همراهسازی مردم ایفای نقش کنند.
این شهرسازی بوی امام رضا(ع) نمی دهد
وی در بخش دیگری از سخنانش با اشاره به اینکه مجموعه شهری و ساختمانهای موجود در شهر اصلاً بوی مشهد امام رضا(ع) را نمیدهد تصریح کرد: این وضعیت پاسخگوی دغدغه ما نیست، هیچکس مخالف ساخت هتلهای مجلل و جذب افراد توانگر برای زیارت حرم رضوی نیست ولی تاکید، این است که هتلها حداقل در ظاهر اثری از معماری اسلامی و ایرانی داشته باشند. وی با اعلام این که هیچ شهری چنین ظرفیتی را ندارد و وجود مضجع شریف رضوی مشهد را شهری فراملی کرده است تصریح کرد: اینجا مرکز ثقل توجه مسلمانان دنیاست و به نظر میرسد تا به حال از این ظرفیت آنچنان که باید استفاده نشده است.
به جای چشم دوختن به کمک دولت از ظرفیت عاشقان امام استفاده کنید
شجاعی یادآور شد: چرا از نظرها و سرمایههای مردم عاشق به این حرم استفاده نمیکنیم و نگاهمان به کمک دولت است، حال که آن ها به تعهد تاریخی خود عمل نمی کنند. مطمئن باشیم مشهد این ظرفیت را دارد که با اطلاعرسانی مناسب بتوانیم از ظرفیتها و سرمایه ایرانیها برای این کار استفاده کنیم.
نماد تمدنسازی انقلاب اسلامی
مدیر مسئول روزنامه خراسان با اعلام این که اگر در زمان حاکمیت جمهوری اسلامی نتوانیم نماد تمدنسازی انقلاب اسلامی داشته باشیم پس چه زمانی میخواهیم شاهد آن باشیم افزود: بهترین جایگاه شکلگیری این نماد مشهد مقدس است.
از ظرفیت رسانهها استفاده نشده
مهندس «محمدسعید احدیان» سردبیر روزنامه خراسان نیز در این بازدید با اشاره به تلاشهای ارزنده دستاندرکاران و مشاوران طرح احیای بافت فرسوده پیرامون حرم رضوی، تعامل مجریان طرح با رسانه را دارای نقص جدی دانست و با اشاره به تاثیرگذاری رسانهای نظیر «خراسان» بر نگاه مسئولان خاطرنشان کرد: تا نقد جدی روزنامه خراسان درباره طرح بازسازی بافت فرسوده شروع نشده بود کسی به سراغ ما نیامد ولی وقتی که گفتیم «فاجعه تاریخی» مجریان به فکر همراهی با افکار عمومی افتادند و ای کاش این تعامل زودتر اتفاق میافتاد چرا که لطمهاش را شهرداری و مردم و تاریخ میخورند.
یک وظیفه ملی
سردبیر روزنامه خراسان با تاکید براینکه تغییر نگاه مدیران نسبت به مشهد به عنوان پایتخت معنوی ایران یک وظیفه ملی است تاکید کرد و گفت جمهوری اسلامی ایران با تمام ظرفیتهایش تکلیف دارد این اتفاق را نه تنها برای بافت اطراف حرم بلکه برای مشهد با تمام ملحقاتش با هم ببیند، اینجا فراتر از یک شهر است و با توجه به نگاه تمدنسازی نوین اسلامی که مقام معظم رهبری تاکید دارند مشهد باید در این موضوع جایگاه محوری داشته باشد.
وی خاطرنشان کرد: درست است که در اجرای پروژههای این بافت ضوابط رعایت شده ولی معماری ایرانی- اسلامی در کجا قرار دارد؟ باید صاحبنظران به روش اهرمی و یا هر مدلی برای این مجموعه طرح بدهند و شهرداری باید یک طرحی جامع قوی و قابل دفاع ارائه کند تا رسانه ها و مدیران هم کمک کنند، مسئولان محلی باور داشته باشند و رسانهها هم پای کار باشند.
مشهد شهر آیینی
مهندس «سپانلو» مشاور طرح نوسازی و بهسازی بافت پیرامون حرم مطهر رضوی نیز در این بازدید با ارائه توضیحاتی درباره لزوم اجرای این طرح با این ابعاد و کیفیت در مشهد گفت: مشهد شهر آیینی و حرم مطهر نماد و نمود آیین است و آیین فرا نمود و ماهیت شهر است و شهری که در افق ۱۴۲۵ سالانه ۴۸ میلیون زائر و مسافر خواهد داشت باید بستر مناسبی را برای برگزاری آیین(زیارت) داشته باشد. وی با اشاره به این که از هشدارهای رسانهها در سال های پایانی دهه ۶۰ و اول دهه هفتاد استفاده کردهایم و برای برطرف کردن فرسودگی، بهبود معابر و کاهش آلودگیهای زیست محیطی و آسیبهای اجتماعی منطقه ورود کردهایم، اظهار کرد: در افق طرح برای سال ۱۴۰۰ پاسخگویی به ۳۰میلیون زائر با ضریب ماندگاری 3.8 روز را لحاظ کرده و ۱۲۰هزار نفر شب اقامت را پیشبینی کردهایم که دو سوم شهری و یک سوم روستایی خواهند بود و نیاز به ۲۲۰هزار فضای اقامت داریم. لذا برای ۷درصد هتل ۵ستاره، برای ۳۹درصد هتل ۴ و۳ستاره، برای ۲۵درصد هتل آپارتمان و برای ۲۹درصد که اقشار کم درآمد هستند اماکن اقامتی ارزان قیمت تعریف شده است و طرح هم تلاش میکند این شرایط را مهیا کند ضمن اینکه نیازهای زائران هم در این محدوده در نظر گرفته شده است.
انتظارات از دولت
مشاور طرح با اشاره به این که این طرح یک موضوع ملی است و دولت باید وظیفه اصلی را بر عهده بگیرد تصریح کرد: تامین منابع مالی لازم برای فضاهای عمومی و خدماتی و پیش نیازهای طرح وظیفه دولت و حکومت است و انتظار داریم به این موضوع توجه شود. به گفته وی هم اکنون ساخت مراکز اقامتی ارزان قیمت با ظرفیت ۵هزار تخت در حال انجام است و برای ساخت ۲۵هزار تخت هم در حال بسترسازی از طریق مجمع خیرین مسکنساز هستیم.