همکاری بیش از هزار متخصص ایرانی
در پرتاب دومین موجود زنده به فضا
نویسنده : عرفانی
موفقیت اخیر فضایی کشورمان در اعزام دومین موجود زنده به فضا، حاصل تلاش بیش از هزار نفر از دانشمندان و متخصصان کشور در ۲۰ مرکز تحقیقاتی و همکاری دانشگاه های مختلف بوده و به گفته معاون مرکز پژوهش های وزارت دفاع، محموله زیستی کاوشگر «پژوهش» در پژوهشکده سامانه های حمل و نقل محموله های زیستی سازمان فضایی کشور و حامل کاوشگر در سازمان هوا فضا ساخته شده اما در مجموع تحقق این پروژه عظیم، حاصل همکاری تنگاتنگ محققان علوم مختلف و رشته های متعدد فنی مهندسی بوده است به گونه ای که به عنوان مثال تنها در سایت آزمایش های این کاوشگر بیش از ۲۵۰نفر فعالیت داشته اند. دکتر محمد موسوی در گفت و گو با خراسان می افزاید: حوزه هوا فضا یک حوزه چند موضوعی است و برای موفقیت یک مأموریت اعزام محموله به فضا، باید ترکیبی از حوزه های علمی و فنی در کنار یکدیگر به طور دقیق به کار گرفته شود. برای دستیابی به این هدف باید از علومی مانند مکانیک، شیمی، الکترونیک، آیرودینامیک، زیست فناوری، پزشکی، سازه، احتراق و... استفاده کرد. انجام موفقیت آمیز مراحل مختلف این پروژه نیازمند غلبه بر پیچیدگی های گوناگون است به عنوان مثال هنگامی که موتور کاوشگر روشن می شود ارتعاش زیادی به اقلام موجود در آن وارد می شود. با شروع پرواز کاوشگر نیز شتاب بسیار زیادی به تجهیزات آن وارد می شود و حرارت ایجاد شده در اثر پرواز به حدی زیاد است که باعث وارد آمدن یک شوک حرارتی به تجهیزات داخلی کاوشگر می شود. حال اگر یکی از قسمت های تشکیل دهنده کاوشگر، عملکرد صحیح، دقیق و هماهنگی نداشته باشد، مأموریت به طور قطع با شکست مواجه می شود.
گام های بعدی برای رسیدن به مرحله اعزام انسان به فضا
معاون مرکز پژوهش های وزارت دفاع با بیان این که پروژه اعزام انسان به فضا مراحل پیچیده ای دارد، می گوید: اولین گام برای دستیابی به این هدف، ساخت یک حامل فضایی با قابلیت اطمینان بالاست. لذا باید در قدم های بعدی، توانمندی کشور را در حمل محموله های بزرگ تر افزایش دهیم تا کپسولی در اختیار داشته باشیم که قادر به حمل انسان به مدار باشد. برای رسیدن به این مرحله، مشابه فرآیند پرتاب «کاوشگر پژوهش» عمل خواهد شد که به تازگی با موفقیت به فضا پرتاب و بازیابی شد. اعزام انسان به فضا را با پرتاب زیرمداری شروع خواهیم کرد.
باید در این مرحله کپسول هایی با قابلیت حمل انسان به ارتفاع ۱۰۰کیلومتری ساخته و سپس این کاوشگر بازیابی شود.
تحقق چنین هدفی مستلزم انجام آزمایش های بسیار است و باید قابلیت رفت و برگشت کپسولی که در آن موجود زنده یا انسان قرار دارد به اثبات برسد. تا رسیدن به این هدف، به احتمال بسیار زیاد باید ۴-۳ کاوشگر دیگر به فضا پرتاب و بازیابی شود.
اثبات توانمندی علمی ایران و برخورداری از فناوری های پیچیده
به گفته دکتر موسوی، موفقیت پروژه اعزام موجود زنده به فضا، اثبات توانمندی علمی و قابلیت کشور در بهره گیری از فناوری های بسیار دشوار و پیچیده است. به عنوان مثال حامل کاوشگری که بتواند انسان را در مدار قرار دهد، باید حدود ۳۰۰ تن وزن داشته باشد که از این ۳۰۰ تن بیش از ۲۵۰ تن، سوخت و مواد محترقه است تا انرژی لازم برای در مدار قرار گرفتن حامل تأمین شود. بنابراین اگر در یکی از قسمت های مختلف این وسیله پروازی اشکالی بروز کند و حتی یک قطعه وظیفه خود را به نحو صحیح انجام ندهد، مأموریت با شکست مواجه می شود. ضمن آن که اگر این مأموریت، اعزام انسان به فضا باشد عواقب شکست آن بسیار سخت خواهد بود. بنابراین اطمینان از قابلیت این وسیله پروازی و عملکرد صحیح آن اهمیت ویژه ای دارد.
تفاوت پرتاب زیرمداری و مداری
هنگامی که یک کاوشگر با هدف قرار گرفتن در زیر مدار به فضا پرتاب می شود، رسیدن به یک ارتفاع خاص مورد نظر نیست بلکه بالا رفتن کاوشگر تا ارتفاعی از سطح زمین و بازگشت محموله آن به زمین مورد نظر است. اما در پرتاب مداری باید محموله کاوشگر بتواند در اطراف کره زمین پرواز کند، در این نوع پرتاب، سرعت پرواز محموله به ۷ هزار و ۸۰۰ متر بر ثانیه می رسد و محموله باید در یک زاویه سرعتی قرار گیرد تا توانایی چرخیدن دور زمین را پیدا کند. در پرتاب های زیرمداری نمی توان به سرعتی دست یافت که برای چرخیدن محموله در اطراف زمین لازم است. بنابراین در این نوع پرتاب، کاوشگری که به فضا پرتاب می شود تا ارتفاعی بالا می رود و سرعت آن حول ارتفاع صفر می شود و سپس به زمین برمی گردد. پرتاب «کاوشگر پژوهش» هم که از نوع پرتاب زیرمداری بود به همین شکل انجام و کاوشگر وارد فضا شد اما چون سرعت پرواز آن برای در مدار قرار گرفتن کافی نبود، با موفقیت به زمین بازگشت و بازیابی شد.