اتحاد «ارتجاع» علیه «انقلاب» در خلیج فارس
بررسی تلاش عربستان برای ایجاد یک بلوک قدرت جدید در منطقه
حدود200 سال پیش، نمایندگان کشورهای پیروز در برابر ارتش ناپلئون بناپارت در کنگره وین گرد هم آمدند تا علاوه بر تقسیم فتوحات امپراتوری فرانسه در بین خود، و ایجاد یک نظم جدید؛ ترتیبات امنیتی را شکل دهند تا حافظ منافع ایشان باشد.
کشورهای قدرتمند اروپایی که بقایشان با انقلاب های آزادیخواهانه مردمی بطور جدی به خطر افتاده بود با استقبال از پیشنهاد «مترنیخ» صدراعظم وقت اتریش اقدام به ایجاد ترتیبات امنیتی ویژه ای به نام «کنسرت اروپایی» نمودند کنسرتی که وظیفه اصلی آن ایجاد هماهنگی و همراهی با یکدیگر برای سرکوب هر چه بهتر جنبش های آزادیخواه در نقاط مختلف اروپا بود. بر این اساس نظام های اشرافی- پادشاهی اروپا سعی نمودند تا با اتحاد و تضمین کمک به یکدیگر در برابر مردم، در قالب همان سیستم «کنسرت اروپا» امواج آزادیخواهی را در نقاط مختلف این قاره از جمله در بلژیک، پروس، ایتالیا و اسپانیا در هم شکنند.
در حقیقت مترنیخ هر کشور را به مانند یکی از نوازندگان یک گروه موسیقی در نظر گرفت که برای دستیابی به موفقیت در اجرا نیاز به هماهنگی و همراهی دقیق سایرین داشت کنسرتی که در آن از یکسو یکی برای همه می نواخت و از سوی دیگر همه نیز برای یکی! بدین ترتیب انقلاب های 1830 که در نقاط مختلف اروپا رخ داد به شدت از سوی اعضای کنسرت سرکوب گردید همین امر در انقلاب های 1848 که به «بهار مردم» معروف شد نیز بطور نسبی اتفاق افتاد اما این بار فشار انقلابیون تا حدودی کارگر افتاد و منجر به فرار مترنیخ طراح سیستم سرکوب اروپایی گردید. این روز ها عملکرد پادشاهان فرتوت عربی در منطقه خاورمیانه به خصوص حوزه خلیج فارس بسیار شبیه همان کنسرت اروپایی است که در اوایل قرن نوزدهم میلادی شکل گرفت.
به دنبال قیام ملت های مسلمان در کشورهای تونس ، مصر، لیبی، اردن، مغرب، یمن و به ویژه بحرین شاهزادگان سعودی به فکر ایجاد باشگاهی از کشورهای پادشاهی در منطقه افتادند. دعوت سراسیمه شورای همکاری خلیج فارس از کشورهای اردن و مغرب برای پیوستن به این شورا و مداخله نیروهای موسوم به "سپر جزیره" در سرکوب قیام مردم بحرین اولین اقداماتی بود که کشورهای امیر نشین عربی به رهبری پادشاهی سعودی در پیش گرفتند.
اقدام آمریکا در خالی کردن پشت حسنی مبارک یکی از پایه های اصلی ائتلاف "اعتدال عربی" موسوم به "جریان سازش" در منطقه باعث شد تا ترکی الفیصل رئیس سابق سازمان اطلاعات عربستان سعودی و سفیر پیشین این کشور در واشنگتن در نامه ای سرگشاده در روزنامه نیویورک تایمز به سیاستمداران آمریکا یی هشدار دهد:"رهبران سعودی تحت فشارهای کنونی و شرایط منطقه ای مجبور خواهند شد سیاست های خارجی با استقلال و قاطعیت بیشتر اتخاذ کنند که با سیاست های آمریکا همخوانی نداشته باشد ."
باشگاه دیکتاتورها
به بیان دیگر بیداری اسلامی در منطقه موجب شد تا کنسرتی اروپایی با نوازندگانی عربی در منطقه خاورمیانه شکل بگیرد. سرگذشت حسنی مبارک در مصر باعث گردید پادشاهان عربی که تادیروز به اتحاد استراتژیک خود با آمریکا برای ادامه حیاتشان خوشبین بودند، به فکر چاره بیفتند. طرح باشگاه پادشاهان(دیکتاتورها) علی رغم آنکه برخی کشورهای عربی از حضور در آن امتناع کردند به صورت جدی از طریق شاهزادگان سعودی دنبال می شود . ترکی الفیصل یکی از طراحان این طرح اخیرا در کنفرانس "خلیج (فارس) و جهان" با بیان این که " امنیت هر کدام از کشورهای عرب خلیج فارس در حقیقت امنیت همه کشورهای منطقه است و تامین ثبات هر کدام از ما به معنای تامین ثبات دیگر کشورهای این حوزه است و همچنین هر مصیبت و گرفتاری که بر سر هر کدام از ما بیاید به معنای این است که این مصیبت بر سر همه ما آمده است" نشان داد که ظاهرا سیاستمداران سعودی در ایجاد باشگاه پادشاهان مصمم هستند.
ارتش 100 هزار نفری خلیج فارس
از سوی دیگر چندی پیش و در پایان سی و دومین نشست دو روزه سران شورای همکاری خلیج فارس در کویت، کشورهای عضو این شورا با صدور بیانیه ای به چند تصمیم کلیدی در زمینه دفاعی و انتظامی تاکید کردند. نواف عبید، پژو هشگر مرکز بلفر دانشگاه هاروارد و پژوهشگر ارشد مرکز تحقیقات و مطالعات ملک فیصل، و کسی که اطلاعات عمیقی از تصمیم گیری سعودی ها در اختیار دارد این هفته نوشت: یکی از مهمترین اقدامات برای تأمین ثبات در جهان عرب، ایجاد یک نیروی نظامی است که بتواند به طور موفقیت آمیزی مانع از فعالیت های ایران شده و شورشیان سوری را برای براندازی اسد یاری نماید. به این منظور، یک فرماندهی نظامی، با مقری در ریاض، در سال 2014 تشکیل خواهد شد. فرماندهی خلیج شامل 100 هزار نیروی نظامی خواهد بود که سعودی ها مسئولیت تأمین 50 تا 75 هزار نفر از آن را بر عهده خواهند داشت. هدف نهایی این طرح تضمین این امر است که این بلوک قدرت جدید به نحوی موثر بر منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا MENA تسلط یافته و بطور چشم گیری چشم انداز سیاسی، اقتصادی و امنیتی منطقه را تغییر دهد. اظهارات نواف عبید هنگامی جدی تر شد که شاهزاد متعب بن عبدالله، رئیس گارد ملی کشور پادشاهی سعودی، اعلام کرد، کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، ارتشی با نیروی نظامی 100 هزار نفره برای حمایت خود تشکیل خواهند داد. به نوشته العربیه رئیس گارد ملی سعودی که در مراسم پایانی چهارمین دوره آموزشی موسوم به "وفاداری و فداکاری" که توسط بخشی از نیروهای نظامی این کشور برگزار شده بود، گفت: " اتحاد نظامی کشورهای خلیج فارس قدرت واقعی در خاورمیانه و جهان عرب به شمار می رود". وی با اشاره به دعوت ملک عبدالله پادشاه سعودی در باره اتحاد کشورهای عربی خلیج فارس در زمینه های اقتصادی، نظامی، امنیتی، دفاعی و سیاست خارجی، اجرای این برنامه را ضروری و بسیار سرنوشت ساز قلمداد کرد.
سعودی ها و سراب اتحاد نظامی
تحلیل گران بر این باورند که تصمیم اخیر سران این شورا مبنی بر اتحاد نظامی به ویژه در سایه تغییر موضع آمریکا در قبال جمهوری اسلامی و تحولات سالهای اخیر در خاور میانه میتواند نقطه عطفی برای دستیابی به برخی از اهداف بنیادین این شورا باشد. نزار مدنی ، وزیر مشاور دولت عربستان در امور خارجی، در تاکید این موضوع به تازگی گفت : "کشورهای عربی خلیج[ فارس] بیش از این نباید برای تأمین امنیت خود به دیگران متکی باشند ... و این کشور برای رویارویی با چالش های خارجی و داخلی باید با اعلام یک موجودیت سیاسی واحد، متحد شوند". ولی نشانه ها حکایت از آن دارد که اختلافات میان کشور های شورای همکاری خلیج فارس، به ویژه خانواده های حاکم بر کشور های عضو، ریشه دار است. این اختلافات تا حد زیادی ناشی از سلطه عربستان بر این شورا است و کشور های کوچک عضو آن با پای گیری اتحاد نظامی و قرار دادن واحد های نظامی خود تحت فرماندهی عربستان مخالف اند. عمان، قطر و کویت تمایلی به اتحاد ندارند. یوسف بن علوی ، وزیر خارجه عمان، با مخالفت آشکار با هرگونه اتحاد بین کشور های عضو شورا به همتای سعودی خود گفته: " در حال حاضر هیچ اتفاق نظری بر سر اتحاد وجود ندارد ... اگر اتحادی ظاهر شود ما درباره آن اقدام خواهیم کرد ولی عمان عضو آن نخواهد بود." میزان و آهنگ اصلاحات سیاسی در کشورهای عضو شورا هم یکی دیگر از موانع ایجاد اتحاد است. سال گذشته، احمد السعدون، رئیس وقت مجلس کویت ، در رد بر پایی اتحاد میان کشورهای شورای همکاری، اظهار داشت : " کویت به عنوان یک کشور دارای دموکراسی نمیتواند با کشور های استبدادی متحد شود." قطر نیز با اتحاد نظامی که میتواند منابع گازی فراساحلی آن را به خطر بیندازد، میانه ای ندارد.
شاید وقتی دیگر
المانیور در این رابطه می نویسد :"طرح عربستان سعودی برای همصدا کردن کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس طی برگزاری نشست موسسه بین المللی مطالعات استراتژیک در منامه با موانعی روبرو شده است. این نشست در روز ۷ دسامبر پیش از آغاز به کار جلسه وزیران در کویت برگزار شد. وزیر امور خارجه عمان٬ یوسف بن علوی با اعلام مخالفت کشورش با این اتحاد و عقب نشینی از طرح ارائه شده تا زمانیکه ابعاد این توافق روشن شود٬ مخاطبین را شگفت زده کرد. عمان پیش از این نیز مخالفتش با طرح عربستان را ابراز کرده بود اما مخالفت دوباره وزیر امور خارجه این کشور در بدترین زمان برای عربستان سعودی اعلام شد: درست در زمانیکه جابجایی قدرت در سطح منطقه ای و همچنین در سطح جهانی به طور روز افزون موقعیت عربستان را به چالش کشیده است. اظهارات علوی توهم همکاری و امکان اتحاد کشورهای حاشیه خلیج فارس را درست در شرایطی که عربستان از بازیابی قدرتش در منطقه٬ دستکم بین همسایگان خود٬ ناامید شده است بیان می شود."