بحران رهبری در حزب عدالت و توسعه
تعداد بازدید : 0
آیا قطار دموکراسی در ترکیه لکوموتیو عوض می کند؟
رئیس جمهور ترکیه، عبدا... گل از فرهنگ سیاسی و سیاست خارجی اتخاذ شده توسط نخست وزیر رجب طیب اردوغان و وزیر امورخارجه احمد داووداوغلو فاصله می گیرد. گل کسی است که در کنار اردوغان، حزب عدالت و توسعه را به راه انداخت و تا زمان ریاست جمهوری اش نفر دوم تصمیم گیرنده در این حزب بود. او به سادگی از جهان بینی اردوغان فاصله گرفته است. بزرگ نمایی نخواهد بود اگر بگوییم اختلاف ایدئولوژیک بین این دو نفر هر روز بیشتر می شود. المانیتور می نویسد: بر خلاف نخست وزیر٬ رئیس جمهور از چشم انداز عضویت در اتحادیه اروپا٬ اصلاحات٬ حکومت قانون و آزادی رسانه ها دفاع می کند. پس از تعمیق جنجالی کشمکش ها بین حزب عدالت و توسعه و جنبش فتح ا... گولن در نتیجه تحقیقات درباره پرونده فساد مالی که اعضای خانواده و نزدیکان سیاسی اردوغان را مستقیما هدف قرار داده بود٬ بازتاب اختلاف بین رویکرد اردوغان و گل در واکنش هایشان قابل رویت بود.
آیا جای گل و اردوغان عوض خواهد شد؟
اردوغان می گوید دموکراسی را به مثابه قطاری می بیند که وی را به مقصدش برساند، عبدا... گل اما اظهار کرده که مسیر حرکت ترکیه به سوی دموکراسی مشخص است و ریل های آن از پیش جاگذاری شده اند. وی تاکید می کند: «اگر مشکلی با یک لکوموتیو داشته باشیم، آن لکوموتیو قابل تعویض است». آیا جای گل و اردوغان عوض خواهد شد؟این باور به تازگی در میان ناظران سیاسی ایجاد شده که اردوغان بی آنکه بخواهد، «عبدا...گل» رییس جمهور کنونی و یکی از پایه گذاران حزب عدالت و توسعه را که زمان زمامداری اش سال آینده میلادی به پایان می رسد، به عنوان جایگزینی برای فرونشاندن تنش های اجتماعی حاصل از رفتار اردوغان، به بخش جلوتری از صحنه سیاست سوق خواهد داد. ترکیه با انتخابات ریاست جمهوری و یک انتخابات محلی در سال آینده میلادی و همچنین با انتخابات عمومی در سال ۲۰۱۵ روبه روست. «عبدا... گل» قصد خود را برای فعال ماندن در عرصه سیاست آشکار کرده است، با این حال هنوز معلوم نیست که فعالیت او در چه سطحی خواهد بود. انتظار می رود که اردوغان نیز به نوبه خود برای تصدی پست ریاست جمهوری اقدام کند زیرا اساسنامه حزب عدالت و توسعه به وی اجازه نخواهد داد تا بار دیگر بر کرسی نخست وزیری تکیه زند.
آرینچ تحقیر شد، اردوغان عذر خواهی نکرد
مشکل اردوغان تنها گل نیست، نارضایتی آشکاری در میان اعضای حزب عدالت و توسعه از بی اعتنایی اردوغان به اعضای ارشد این حزب به چشم می خورد. «بولنت آرینچ» معاون نخست وزیر ترکیه، سیاستمدار کهنه کار اسلام گرا و یکی دیگر از پایه گذاران عدالت و توسعه، جدیدترین فردی بود که این حس را علنی کرد. او روز هشتم نوامبر با حضور در یک برنامه در تلویزیون دولتی TRT، در حالی که دیداری رسمی از شهر بلگراد را می گذراند، بدون هیچ ملاحظه ای و به شدت از اردوغان انتقاد کرد.
بولنت آرینچ به شدت از اظهارات اردوغان در جریان بحث های تنش زای اخیر بر سر زندگی مختلط دانشجویان دختر و پسر دانشگاه ها ناراحت است. روزنامه «زمان» در شماره چهارم نوامبر خود سخنی را از قول اردوغان نقل کرد که وی در یک نشست غیر علنی با معاونانش که نزدیک آنکارا برگزار شده بود، گفته که اقداماتی را برای جلوگیری از اختلاط دانشجویان دختر و پسر به کار خواهد بست. اظهارات نقل شده از قول اردوغان شاهدی قوی برای کسانی است که عقیده دارند وی قصد دارد تا موازین اخلاق اسلامی را به جامعه تحمیل کرده و به بخش سکولار جامعه بی اعتنایی کند. آرینچ که پست سخنگویی دولت را نیز بر عهده دارد، کاملاً به این امر واقف بود که این اظهارات چگونه توسط اپوزیسیون به کار گرفته خواهند شد و به همین دلیل، گزارش «روزنامه زمان» را تکذیب کرد. با این وجود اردوغان با بی اعتنایی کامل به تکذیبیه آرینچ، نه تنها سخنان نقل شده از قول خود را تایید کرد، بلکه با پافشاری بر روی آن ها گفت که وظیفه حزب عدالت و توسعه به عنوان یک حزب محافظه کار در قبال والدین این است که جوانب احتیاط و اقدامات لازم را در زمینه زندگی مختلط دانشجویان دختر و پسر در نظر داشته باشد. آرینچ تحقیر شد و کاملاً نشان داد که از این کوچک شمرده شدن ناراحت است. او در مصاحبه تلویزیونی خود که از تلویزیون TRT پخش شد، با تاکید بر سابقه طولانی خود در عرصه سیاست، گفت «هر کس» نیست که بشود این گونه با او برخورد کرد و به حاشیه اش راند. وی خواستار توضیح در این باره شد و گفت که انتظار عذرخواهی دارد.
از پارک گزی تا حمله به خوابگاه دانشجویان
این نخستین باری نبود که آرینچ از سوی اردوغان در چنین موقعیت بدی قرار می گرفت. او در اواخر ماه مه گذشته، به همراه عبدا... گل تمام سعی خود را کرد تا با به کارگیری لحنی ملایم، جو موجود در میان تظاهرکنندگان «پارک گزی» را آرام کند. در آن هنگام آرینچ به جای اردوغان که در بازدید از مراکش به سر می برد، ریاست کابینه را عهده دار بود. هنگام بازگشت اردوغان به ترکیه و در حالی که تمام چشم ها به وی دوخته شده بود، او به جای استفاده از فضایی که توسط گل و آرینچ ایجاد شده بود، در همان فرودگاه به تظاهر کنندگان حمله کرد و باعث شد تا تنش ها بلافاصله اوج مجددی بگیرند. اردوغان روز دوازدهم نوامبر، طی یک سخنرانی در میان نمایندگان حزب اش در پارلمان و در حالی که غیبت آرینچ در این مراسم مشهود بود، به سخنان خشمگینانه وی پاسخی غیر مستقیم داد. در این پاسخ اما بدون این که هیچ اثری از دلجویی وجود داشته باشد، اردوغان گفت که این گونه مسائل باید در درون حزب حل شوند و از این فراتر رفته، هشدار داد: «من بر این باورم که تمامی دوستانم مسئولانه عمل کرده و از این که دشمن را شاد کنند، خودداری خواهند نمود». تنها مسئله اختلاف اردوغان با آرینچ مایه خشم اعضای حزب عدالت و توسعه نشد بلکه موضع او در قبال تعیین تکلیف برای نحوه اسکان دانشجویان دختر و پسر، واکنش هم حزبی ها را برانگیخت. «ادریس بال» معاون حزب عدالت و توسعه که دیدگاه هایش در مسائل مختلف مورد توجه رسانه هاست، در صفحه توییتر خود نوشت: «هر آنچه که توسط قانون منع نشده باشد، جرم محسوب نمی شود». او در واقع به اردوغان یادآوری می کرد که در قوانین ترکیه هیچ منعی برای زیستن دختران و پسران دانشجو با یکدیگر وجود ندارد. «ادریس بال» همچنین با اشاره صریح به پیش بینی خود درباره آنچه که ممکن است روی دهد، گفت: «این موضوع می تواند به یک وسیله برای تبلیغ رسانه ای علیه حزب و شخص نخست وزیر در داخل و خارج کشور تبدیل شود». «فاطمه بستان اونسال» که یک چهره دانشگاهی محجبه و از زنان پایه گذار حزب عدالت و توسعه است، طی یک سخنرانی در میتینگ کنسولگری هلند در استانبول، به نوبه خود با «بسیار خطرناک» خواندن دیدگاه اردوغان در این باره گفت که هجوم به خانه های دانشجویان همان قدر بد است که یورش های گذشته به خانه های دانشجویان مذهبی و مراسم دعا و نشست های آنان بد بود.
شرمساری به خاطر حمایت از اردوغان
«ارطغرل آرچین بایر» یکی دیگر از اعضای موسس حزب عدالت و توسعه و معاون پیشین نخست وزیری ترکیه نیز به میان آمد و گفت که سخنان اردوغان «ناراحت کننده» بوده است. او گفت که آنان به گونه ای که اردوغان می گوید، حزب عدالت و توسعه را به عنوان یک «حزب محافظه کار دموکراتیک» پایه نگذاشته بودند و افزود که تنها دموکراسی در اساسنامه و برنامه های حزب قید شده است. در این میان، «نازلی ایلیجاک» روزنامه نگار زن با سابقه و از معاونان حزب اسلام گرای منحل شده «عفت» پس از اظهارات اردوغان، در تلویزیون «سی ان ان ترک» با اظهار شرمساری از این که پیش تر از اردوغان حمایت کرده، گفت این سخنان تنها می توانند به تخریب بیش از پیش چهره بین المللی او منجر شوند.
گل عامل اتحاد ، اردوغان باعث تفرقه
اکنون سوال اینجاست که اردوغان در میان تنش های رو به افزایش اجتماعی و در حالی که کشورش سال آینده با انتخابات ریاست جمهوری و سال بعدتر، با انتخابات سراسری روبه روست، تا کجا می تواند به این روش خود ادامه دهد؟ بر مبنای اساسنامه حزب عدالت و توسعه، اردوغان نمی تواند دیگر نخست وزیر شود و انتظار می رود که برای نامزدی در انتخابات ریاست جمهوری اقدام کند.
با این حال، عبدا... گل هنوز قصد خود را برای شرکت دوباره یا حضور نداشتن در انتخابات ریاست جمهوری، علنی نکرده است. عموم بر این باورند که وی کماکان در صحنه سیاست خواهد ماند و اگر برای ریاست جمهوری اقدام نکند، به احتمال قوی نامزد حزبش برای نخست وزیری خواهد بود اما روشن نیست که آیا وی حاضر خواهد بود نقشی را که مدودوف برای پوتین اجرا کرد، بازی کند؟ بر خلاف اردوغان، کسی که با تکیه بر صندوق آرا سعی می کند افکار خود را به دیگران تحمیل کند، گل چهره یک پلورالیست حقیقی را تا کنون به نمایش گذاشته است. وی در تمامی سخنرانی هایش بر اهمیت دموکراسی تکثر گرا و جهت گیری اروپایی ترکیه تاکید کرده است. در زمان وقوع بحران هایی مانند آن چه در پارک گزی روی داد، گل عامل اتحاد بود نه باعث تفرقه.
بزرگترین دشمن اردوغان خودش است
از اردوغان نقل شده که گفته است دموکراسی را به مثابه قطاری می بیند که وی را به مقصدش برساند، اشاره ای که نشان گر نوع نگاه اوست. اما نقل قولی از عبدا... گل در کتاب تازه منتشر شده «عثمان اولاگای»، اقتصاد دان و ستون نویس برجسته که با نام «ترکیه مانند قبل نخواهد بود» و توسط انتشارات «دوغان کتاب» روی پیشخوان کتابفروشی ها قرار گرفت، تفاوت این دو مرد را آشکارتر می کند. در حالی که تظاهرات در پارک گزی جریان داشت، گل طی میتینگی که با نمایندگان شرکت های بزرگ خارجی در ترکیه برگزار شد، گفت که مسیر حرکت ترکیه به سوی دموکراسی مشخص است و ریل های آن از پیش جاگذاری شده اند. وی افزود: «اگر مشکلی با یک لکوموتیو داشته باشیم، آن لکوموتیو قابل تعویض است».
با یک «اردوغان تفرقه افکن» در یک سو و یک «گل میانه رو» در سوی دیگر، کدام یک می توانند بر دیگری تفوق یابند؟ در عمل، انتخاب بین این دو مرد چندان سخت نیست. به خصوص برای حامیان حزبی اسلام گرا که خوشحال خواهند بود تا ببینند که یک مسلمان پارسا و بنیان گذار حزب عدالت و توسعه، ظرفیت این را دارد که به جای دامن زدن به تنش های اجتماعی، آن ها را فرو بنشاند. زمان به ما خواهد گفت که آیا تمام این بحث ها تنها گمانه زنی های مخالفان اردوغان است یا یک پیش بینی دوراندیشانه به شمار می رود؟ آن چه امروز به وضوح مشاهده می شود، این است که اردوغان ثابت کرده بزرگترین دشمن اش، خودش است.